Փաստ ինֆո

Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության համայնքների առանձնահատկություններով պայմանավորված, առկա են մի շարք հանգամանքներ, որոնք հնարավորություն չեն տալիս լիարժեքորեն ապահովելու տեղական ինքնակառավարման ներուժը: Այս մասին նշվում է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության սահմանադրական բարեփոխումների հայեցակարգում:

Մասնավորապես, համայնքների փոքր լինելու հանգամանքը և սեփական եկամուտների փոքր ծավալը, իսկ երբեմն էլ դրանց իսպառ բացակայությունը հնարավորություն չեն տալիս համայնքներում լիարժեքորեն իրականացնելու տեղական ինքնակառավարում:

Ըստ Հայեցակարգի հեղինակների, գործնականում քաղաքական ուժերը մեծ հաշվով չեն կարևորում տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունները, չեն մասնակցում այդ ընտրություններին, դրանք չեն դառնում պետության քաղաքական կյանքի բաղկացուցիչ մասը: Տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների նվազ դերը պայմանավորված է նաև այն հանգամանքով, որ դրանք անցկացվում են տարբեր ժամանակահատվածներում:

Ուստի, նշվում է փաստաթղթում, սկզբունքորեն պետք է վերանայել Սահմանադրության «Տեղական ինքնակառավարումը» գլխի մեթոդաբա֊նական մոտե֊ցում֊ները և ամ֊րագրել տեղական ինքնակա֊ռա֊վարման ինքնուրույնության ապահովման անհրաժեշտ ու բավարար սահմանադրական երաշխիքներ: Այդ նպատակով առան֊ձին դրույթներ վերանայման կամ վերաիմաստավորման կարիք ունեն։

Տեղական ինքնակառավարման ինստիտուտի սահմանադրաիրավական բարեփոխման հայեցակարգային մոտեցում֊ները հիմնականում հանգում են հետևյալին.

Տեղական ինքնակառավարման մարմինները պետք է ունենան սահմանադրական հստակ կարգավիճակ, իրական լիազորություններ, համայնքային նշանակության խնդիրների լուծման համար սեփական եկամուտների աղբյուրներ ստեղծելու հնարավորություններ,
Պետք է ամրապնդել ավագանու դերը տեղական ինքնակառավարման համակարգում, մասնավորապես՝ ուժեղացնելով վերջինիս վերահսկողական լիազորությունները,
Համայնքի ղեկավարին ընտրել ավագանու կողմից՝ ավագանու կազմից,
Վերանայել կառավարության կողմից համայնքի ղեկավարին պաշտոնանկ անելու ինստիտուտը,
Համայնքի ավագանուն տալ տեղական հարկեր և տուրքեր սահմանելու լայն լիազորություններ,
Մեծացնել համայնքի բնակչության՝ տեղական ինքնակառավարման գործերին մասնակցության ձևերը, նախատեսել տեղական հանրաքվեի արդյունավետ մեխանիզմներ:

Հայեցակարգում անդրադարձ կա նաև Հանրաքվեի ինստիտուտին: Մասնավորապես, նշվում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Սահմանադրությունը նախատեսում է ժողովրդի կողմից իշխանությունն անմիջականորեն իրականացնելու միայն մեկ ձև՝ հանրաքվե, որը նախաձեռնելու նշանակելու իրավունք ունեն միայն պետական մարմինները: Ըստ Սահմանադրության 133-րդ և 134-րդ հոդվածների՝ հանրաքվեներ կարող են նշանակվել Սահմանադրության և օրենքների ընդունման, ինչպես նաև դրանցում փոփոխություններ կատարելու հարցերով: Սահմանադրական հանրաքվե կարող են նախաձեռնել Հանրապետության նախագահը և Ազգային ժողովը, իսկ օրենքների ընդունման կամ փոփոխության հանրաքվե՝ Ազգային ժողովը և կառավարությունը:

Սահմանադրությունը ժողովրդին ուղղակիորեն չի տրամադրում հանրաքվեի անցկացման որևէ անմիջական նախաձեռնության հնարավորություն: Բացի այդ, Սահմանադրությունը չի հստակեցնում այն հարցերի շրջանակը, որոնք կարող են կամ պետք է դրվեն հանրաքվեի:

Կարևորելով անմիջական ժողովրդավարության ինստիտուտների դերը ներկայացուցչական ժողովրդավարության ինստիտուտների զսպման ու հակակշռման գործում՝ նոր Սահմանադրությամբ նպատակահարմար է նախատեսել, որ ընտրական իրավունք ունեցող քաղաքացիների որոշակի տոկոսը Ազգային ժողովին քաղաքացիական նախաձեռնության կարգով օրենքի նախագիծ առաջարկելու իրավունք ստանա: Կարելի է սահմանել, որ Ազգային ժողովի կողմից չընդունված քաղաքացիական նախաձեռնությունները հանրաքվեի դրվեն, եթե նման նախաձեռնությանը որոշակի ժամանակահատվածում միանում են ընտրական իրավունք ունեցող հավելյալ թվով քաղաքացիներ:

Միաժամանակ, Սահմանադրությունում պետք է ամրագրել այն հարցերի շրջանակը, որոնց վերաբերյալ հանրաքվե չի կարող նշանակվել:

Աղբյուր` Փաստինֆո