Փաստ ինֆո

Քաղաքացին դիմել է դատարան՝ ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության 1.500.000 ՀՀ դրամ գումար բռնագանձելու պահանջով, որից  800.000 ՀՀ դրամը որպես բարոյական վնասի և անազատության մեջ գտնվելու հետևանքով կատարված այլ ծախսերի փոխհատուցման գումար, իսկ 700.000 ՀՀ դրամը որպես դատական ծախս՝ փաստաբանական ծառայությունների համար վճարված գումար։

Կողոպուտ կատարելու կասկածանքով, ապա նաև մեղադրանքով քաղաքացին գտնվել է անազատության մեջ, մասնավորապես, նա կալանավորված է եղել  01.02.2015թ-ից մինչև 13.03.2015թ-ը՝ 41 օր: 13.03.2015թ-ից մինչև 22.07.2015թ-ը՝ ավելի քան 4 ամիս, նրա նկատմամբ որպես խափանման միջոց է ընտրվել չհեռանալու մասին ստորագրությունը, որից հետո կայացվել է որոշում մեղադրյալի նկատմամբ ՀՀ քրեական օրենսգրքի 176-րդ հոդվածի 1-ին մասով՝ կողոպուտ,  իրականացվող քրեական հետապնդումը դադարեցնելու մասին՝  նրա արարքում հանցակազմի բացակայության հիմքով, իսկ որպես խափանման միջոց ընտրված՝ չհեռանալու մասին ստորագրությունը, վերացվել է։

Պատասխանող Հայաստանի Հանրապետությունն՝ ի դեմս ՀՀ ֆինանսների նախարարության, առարկել է հայցադիմումի դեմ՝ տեսակետ հայտնելով, որ հայցն անհիմն է և ենթակա է մերժման:

Ըստ պատասխանողի, փաստաբանական ծառայությունների համար կատարված ծախսերը ոչ մի կերպ հիմնավորված չեն, ներկայացված պահանջը համաչափ և ողջամիտ ծախս չէ: Բացի այդ, ըստ պատասխանողի ներկայացուցչի, «հայցվորը խնդրում է բռնագանձել 800.000 ՀՀ դրամ՝ որպես բարոյական վնասի և անազատության մեջ պահելու հետ կապված այլ ծախսերի փոխհատուցում, սակայն հայցադիմումի ամբողջ շարադրանքում թեկուզ մեկ նախադասությամբ անդրադարձ չկա սույն պահանջի հիմնավորմանը։ Ընդ որում, ՀՀ օրենսդրությունը բարոյական վնասի հատուցում չի նախատեսում, այլ ամրագրում է միայն ոչ նյութական վնասի հատուցման հնարավորություն միայն Կոնվենցիոն խախտումների համար։ Մասնավորապես, ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1 հոդվածը սահմանում է արդարացվածին ոչ նյութական վնասի հատուցում միայն ապօրինի դատապարտման համար, հետևաբար ներկայացված պահանջն ակնհայտ անհիմն է»:

Դատարանն  իրավական նորմերի վերլուծության հիման վրա եզրահանգել է, որ անօրինական ձերբակալման զոհը պետք է օժտված լինի փոխհատուցում ստանալու իրավունքով` անկախ համապատասխան հետաքննության, նախաքննության, դատախազության և դատարանի պաշտոնատար անձանց մեղքից։ Հակառակ դեպքում, փոխհատուցման իրավունքը կարող է վերածվել պատրանքային և վերացական իրավունքի, քանի որ անօրինական ձերբակալման զոհի վրա անարդարացիորեն կդրվի ապացուցման լրացուցիչ բեռ։

Միևնույն ժամանակ, դատարանը գտել է, որ հայցի քննությունը և լուծումը պետք է համապատասխանի ինչպես ՀՀ ներպետական օրենսդրությանը, այնպես էլ ՀՀ միջազգային պայմանագրերին և Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի իրավական դիրքորոշմանը։

Դատարանն արձանագրել է, որ պետական մարմինների ապօրինի գործողությունների հետևանքով անձին ազատությունից ապօրինի զրկելու, նրան ապօրինի դատապարտելու դեպքում վնասի հատուցման իրավունքն ունի սահմանադրական հիմնարար իրավունքի բնույթ, որը լայնորեն ճանաչված և ամրագրված է նաև միջազգային իրավական ակտերում։

Դատարանը գտել է, որ վճարված փաստաբանի խելամիտ վարձատրության գումար պետք է դիտել որպես 200.000 ՀՀ դրամ գումարը։

Իսկ հայցով ներկայացված՝ 800.000 ՀՀ դրամ որպես բարոյական վնասի հատուցում բռնագանձելու պահանջի վերաբերյալ դատարանը գտել է, որ այդ մասով հայցը ենթակա է բավարարման:

Դատարանն արձանագրել է, որ  ոչ նյութական հատուցման չափը սույն դեպքում չի կարող գերազանցել 2.000.000 ՀՀ դրամ գումարը, մինչդեռ  հայցվորը պահանջել է 800.000 ՀՀ դրամի չափով վնասի հատուցում։ Ուստի, հիմք ընդունելով այն, որ քաղաքացին շուրջ 5 ամիս 21 օր գտնվել է անազատության մեջ, դրանով իսկ սահմանափակված եղել նրա անձնական ազատությունը և անձեռնամխելիությունը, դատարանն ողջամտության, արդարացիության  և համաչափության սկզբունքներին համապատասխան է գտել հայցվորի կողմից պահանջված 800.000 ՀՀ դրամ գումարի ոչ նյութական վնասի հատուցման չափը: Այն  համաչափ է անձի կողմից անազատության մեջ գտնվելու տևողության և դրա հետևանքով նրան   պատճառված ֆիզիկական և հոգեկան տառապանքների հետ, հետևաբար դատարանը արձանագրել է, որ հայցվորի պահանջը՝ 800.000 ՀՀ դրամ գումար, որպես ոչ նյութական վնասի հատուցման գումար բռնագանձելու մասով ենթակա է բավարարման։

Այսպիսով, դատարանի վճռով Հայաստանի Հանրապետությունից, ի դեմս ՀՀ ֆինանսների նախարարության, հօգուտ քաղաքացու պետք է բռնագանձվի 800.000 ՀՀ դրամ, որպես ոչ նյութական վնասի հատուցման գումար, 200.000 ՀՀ դրամ, որպես Շենգավիթի քննչական բաժնում գտնվող քրեական գործի ընթացքում քաղաքացու շահերի պաշտպանության համար փաստաբանի խելամիտ վարձատրության գումար։

Հայաստանի Հանրապետությունից, ի դեմս ՀՀ ֆինանսների նախարարության, հօգուտ քաղաքացու կբռնագանձվի 100.000 ՀՀ դրամ, որպես սույն քաղաքացիական գործով հայցվորի կողմից կատարված՝ փաստաբանի խելամիտ վարձատրության գումար։

Աղբյուր` Փաստինֆո