Փաստ ինֆո

Բարոյական վնասի հասկացությունն ու դրա հատուցումը ամրագրող ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1 հոդվածում նշված իրավունքների ցանկը եթե ոչ սպառիչ, սակայն բավականին լայն է: Այս մասին «Փաստինֆո»-ի լրագրողի հետ զրույցում նշեց «Կոնցեռն-Դիալոգ» փաստաբանական գրասենյակի փաստաբան Արամ Օրբելյանը:

«Դրանք բացառապես Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայով նախատեսված իրավունքներին են, իհարկե, դրանք լայն են: Իմ տպավորությամբ, պատրաստել ենք ինչ-որ օրենքի նախագիծ, որ Եվրոդատարանը չասի, վայ, դուք վատն եք, ինչ-որ խախտում եք արել»,- ասաց փաստաբանը:

Ցավալի է, նշեց Ա.Օրբելյանը, որ «մենք սպասում ենք, որ Եվրոդատարանն ինչ-որ ձևով անդրադառնա այդ խնդիրներին, նոր ավելացնում ենք Քաղաքացիական օրենսգրքի մեջ»: Փաստաբանը հավելեց, որ նախ ընդունվել է ոչ նյութական վնասի հասկացության վերաբերյալ իրավակարգավորումը, հետո ավելացվել է իրավունքների ցանկը (որոնց խախտման դեպքում անձը կարող է փոխհատուցում պահանջել):

Հիշեցնենք, որ այդ իրավունքների շարքում են՝ կյանքի, խոշտանգման, անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի չենթարկվելու, անձնական ազատության և անձեռնմխելիության, արդար դատաքննության, անձնական և ընտանեկան կյանքը հարգելու, բնակարանի անձեռնմխելիության, մտքի, խղճի և կրոնի ազատության, սեփական կարծիքն ազատ արտահայտելու, հավաքների և միավորման ազատության, իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցների, սեփականության իրավունքները:

Արամ Օրբելյանը մի քիչ մտահոգիչ է համարում այն, որ խոսքն իրականում գնում է ոչ թե քաղաքացիական իրավահարաբերությունների, այլ դատավարական հանրային իրավական հարաբերություններից ծագող վնասի հատուցման ինստիտուտի մասին:

Փաստաբանն ուշադրություն հրավիրեց ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 162.1 հոդվածի 5-րդ կետի վրա, ըստ որի «Ոչ իրավաչափ վարչարարության հետևանքով պատճառված ոչ նյութական վնասը ենթակա է հատուցման «Վարչարարության հիմունքների և վարչական վարույթի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված կարգով»: «Մենք հղում ենք կատարում այդ օրենքին, քրեաիրավական, քրեադատավարական հնարավոր մասով բերում ենք քաղաքացիական հարաբերությունների մեջ մտցնում»,- ասաց Ա.Օրբելյանը: Փաստաբանն ընդգծեց, որ Քաղաքացիական օրենսգրքի կոնցեպտուալ խնդիրներից մեկի քննարկման լույսի ներքո հարց է առաջանում՝ հանրային իրավական հարաբերությունները կարո՞ղ են լինել քաղաքացիական իրավունքի մաս, թե՞ չեն կարող և ի՞նչ ծավալով:

«Իրականում քաղաքացիաիրավական հարաբերությունները մասնավոր հարաբերություններ են: Երբ որ կարդում ենք հոդվածը, իրականում խոսքը չի գնում մասնավոր կամ առավելապես մասնավոր հարաբերությունների մասին, այլ խոսքը գնում է հենց հանրային իրավահարաբերություններից ծագած պատասխանատվության միջոցների մասին և տրամաբանական կլիներ իրականում այդ հարաբերությունները կարգավորել հենց քրեադատավարական նորմերով՝ նախատեսելով համապատասխան կարգավորումները: Միգուցե քաղաքացիական օրենսդրությամբ կարելի է նույնպես նախատեսել՝ վնասի հատուցման լույսի ներքո»,- ասաց Ա.Օրբելյանը:

Ըստ փաստաբանի, օրենսդրությամբ սահմանվում է, որ դատարանը պետք է որոշի ոչ նյութական վնասի հատուցման չափը՝ ողջամտության, արդարացիության և համաչափության սկզբունքներին համապատասխան: Այս առնչությամբ Ա.Օրբելյանն անդրադարձ կատարեց դատական պրակտիկային, որն արդեն կա, և մասնավորապես, մեկ գործի: Ըստ այդմ, դատարանը բավարար է համարել 800 հազար դրամ փոխհատուցումը անձին 5 ամիս 21 օր անազատության մեջ պահելու պարագայում:

«Իմ կարծիքով, 5 ամիս 21 օր ոչ իրավաչափ անազատության մեջ պահելու համար այդ փոխհատուցումը որևէ կերպ չի կարող համարվել հիմնավոր: Իհարկե, կարող ենք վիճել, որ քաղաքացիների գրպանից է դա գնում, պետբյուջեից, եթե չինովնիկն ինչ-որ խախտում է կատարել, բայց իրականում խնդիրն այն է, որ պետք է ունենալ արդյունավետ մեխանիզմներ: Եթե վնասի հատուցման ինստիտուտը հավասարակշռված ու ողջամիտ է, դա արդյունավետ մեխանիզմներից մեկն է»,- ասաց Արամ Օրբելյանը՝ հավելելով, որ նշված դեպքում անձին 5 ամիս 21 օր պահելու համար նշանակված փոխհատուցումը որևէ կերպ զսպող օղակ չի կարող լինել և՛ պետության, և՛ ինչ-որ մի պաշտոնատար անձի համար, որն ինչ-ինչ հանգամանքներից ելնելով՝ կարող է ցանկանալ նման խախտումներ կատարել:

«Ամեն դեպքում իրավունքների ու ազատությունների շարքը լավն է, և լավ է, որ կա դատական պրակտիկա և որոշակի զարգացում»,- ասաց Արամ Օրբելյանը:

Աղբյուր` Փաստինֆո