Փաստ ինֆո

Ադրբեջանի կողմից գերեվարված ՀՀ քաղաքացի Մանվել Սարիբեկյանի խոշտանգումների ու սպանության վերաբերյալ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան ներկայացված գանգատի գործը  գտնվում է հաղորդակցության (կոմունիկացիայի) փուլում: Ինչպես «Փաստինֆո»-ի թղթակցին հայտնեց սպանված ՀՀ քաղաքացու ծնողների՝ Մամիկոն Սարիբեկյանի և Սիրանուշ Բալյանի, ներկայացուցիչ Արա Ղազարյանը, ինքը ստացել է Ադրբեջանի կառավարության նկատառումները, որոնց պատասխանելու համար իրեն ժամկետ է տրվել:

Գեղարքունիքի մարզի Թթուջուր գյուղի բնակիչ Մանվել Սարիբեկյանը (ծնված՝ 27.02.1990թ). գերեվարվել էր 2010 թվականի սեպտեմբերի 11-ին  20-ամյա երիտասարդը ժամը 17-ի սահմաններում «Քեղուտ» հանդամասում մառախուղի հետեւանքով կորցնելով կողմնորոշումը նա հայտնվել էր հայ-ադրբեջանական սահմանի վրա եւ գերեվարվել ադրբեջանցիների կողմից: 2010 թվականի նոյեմբերի 04-ին ադրբեջանական կողմը Հայաստանին է հանձնել Մանվել Սարիբեկյանի դին՝ խոշտանգված։ Դատախազությունը հաղորդագրություն տարածեց, որ ՀՀ գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանի ցուցումով՝  հարուցվել է քրեական գործ՝ առանձին դաժանությամբ կատարված սպանության համար, իսկ նախաքննությունն իրականացրել է ՀՀ ԱԱԾ քննչական վարչությունը։

Գանգատը ՄԻԵԴ ներկայացվել է 2011թ.՝ սպանված ՀՀ քաղաքացու ծնողների անունից: Մանվել Սարիբեկյանի ծնողներն ու նրանց ներկայացուցիչը ՄԻԵԴ-ից խնդրում են ճանաչել Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 2-րդ՝ Կյանքի իրավունք և 3-րդ՝ Խոշտանգումների արգելում, հոդվածների խախտումները:

Ավելի վաղ Արա Ղազարյանը «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում պարզաբանել էր, որ Կոնվենցիայի 2-րդ հոդվածի համաձայն, Ադրբեջանի Հանրապետությունը որպես պատասխանող պետություն պատասխանատվություն է կրում հոդվածի նյութական իրավունքի և դատավարական իրավունքի բաղադրիչների ներքո: Անկախ այն հանգամանքից, թե որն է եղել Մանվելի մահվան պատճառը, պետությունը պատասխանատու է իր բացառիկ իրավազորության ներքո՝ կալանավայրում գտնվող անձի կյանքի համար, քանի որ կրում է պոզիտիվ պարտականություն կալանավորների կյանքի ու առողջության պահպանման համար:

Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի ներքո վիճարկվում է, որ մահվանից առաջ Մանվելը ենթարկվել է խոշտանգումների, որից հետո կատարվել է ինքնասպանության իմիտացիա՝ հանցագործության հետքերը թաքցնելու նպատակով:

Կոնվենցիայի 3-րդ հոդվածի ներքո խախտվել են նաև Մանվել Սարիբեկյանի ծնողների իրավունքները, քանի որ որդու հետ տեղի ունեցած դեպքերը նրանց պատճառել են անասելի հոգեկան տառապանքներ:

Գանգատում նշվում է նաև, որ խախտվել է նշված երկու հոդվածների դատավարական բաղադրիչը՝ Ադրբեջանի Հանրապետությունը չի ապահովել պաշտոնական անկախ հետաքննության անցկացում՝ մահվան և խոշտանգումների փաստերի հիմքով: Ավելին, Ադրբեջանի իշխանությունները հրաժարվել են համագործակցել Հայաստանի Հանրապետության հետ իրավական պաշտպանության միջազգային կառուցակարգի՝ 1993թ. հունվարի 22-ին Մինսկում կնքված «Քաղաքացիական, ընտանեկան և քրեական գործերով իրավական օգնության մասին» Մինսկի կոնվենցիայի շրջանակներում, որի կողմ են նաև Հայաստանն ու Ադրբեջանը:

Մ.Սարիբեկյանի դեպքում խախտվել են նաև  Կոնվենցիայի 13-րդ և 14-րդ հոդվածներով ամրագրված իրավունքները՝ Արդյունավետ իրավական պաշտպանության միջոցի և Խտրականության արգելում՝ տվյալ դեպքում արդյունավետ իրավական պաշտպանության միջոցը բացակայել է և խտրականությունը դրսևորվել է ազգային ծագումից դրդված:

Սարիբեկյանի ու Մարգարյանի սպանությունները մեկ զուգահեռ ունեն՝ հայատյացություն

Գերեւարված հայ գյուղացուն ադրբեջանցիները ներկայացրել էին իբրեւ հետախույզ. 2010թ. սեպտեմբերի 18-ին Ադրբեջանի ԶԼՄ-ները տեղեկություն էին տարածել, թե Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից ձերբակալվել է հայ հետախույզ, ով ահաբեկչական գործողություններ կատարելու նպատակով դիվերսիոն խմբի հետ փորձել է հատել Ադրբեջանի սահմանը, սակայն ձերբակալվել է, իսկ խմբի մյուս անդամները դիմել են փախուստի: Իր հերթին ադրբեջանական ANS TV հեռուստաընկերությունը պատրաստել էր հատուկ թողարկում, որում ցուցադրվել է Մանվել Սարիբեկյանի հարցազրույցը հեռուստաընկերության աշխատակցի հետ: Սույն հարցազրույցն այնուհետև տեղադրվել է youtube.com կայքում, որտեղից էլ լայն հանրությունը ՀՀ-ում, այդ թվում նաև՝ Մանվելի ծնողները, տեղեկացել էին, որ Մանվելը գտնվում է Ադրբեջանում, ձերբակալվել է հատուկ մարմինների կողմից և որ մեղադրվում է ահաբեկչության փորձի մեջ:

Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի երևանյան գրասենյակը փորձել էր Ադրբեջանի իր գործընկերներից թույլտվություն ստանալ Մանվել Սարիբեկյանի հետ հանդիպելու համար, սակայն ադրբեջանական կողմը մերժել էր:

2010թ. հոկտեմբերի 4-ին Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությունը և զինվորական դատախազությունը համատեղ հայտարարություն էին տարածել այն մասին, որ Մանվել Սարիբեկյանն ինքնասպան է եղել կալանքի տակ գտնվելիս: Ըստ պաշտոնական հաղորդագրության՝ նա ինքնասպան էր եղել հոկտեմբերի 5-ին, գիշերը ժամը 3-ի սահմաններում կախվելու՝ կալանքի տակ գտնվելիս պարանոցին վերնաշապիկից և սավանից պատրաստված օղակ հագցնելու միջոցով: Դին հայկական կողմին հանձնվեց երիտասարդի սպանությունից մոտ մեկ ամիս անց՝ 2010թ. նոյեմբերի 4-ին,  քայքայված վիճակում: Դիակի զննությամբ պարզվել է, որ այն պատշաճ կերպով չի պահպանվել Ադրբեջանում:

2010թ. նոյեմբերի 5-ին նշանակված դատաբժշկական փորձաքննությամբ Մանվելի մարմնի վրա հայտնաբերվել են բազմաթիվ մարմնական վնասվածքներ, որոնք ունեին խոշտանգման հատկանիշներ, չէին կարող առաջանալ կախվելու հետևանքով և որոնք առաջացել էին մահվանից մեկ և երկու օր առաջ: Գյուղի մի շարք բնակիչներ, ովքեր մասնակցել էին Մ. Սարիբեկյանի հուղարկավորությանը, նույնպես նկատել էին նրա մարմնի վրա բռնության տեսանելի հետքեր:

ՄԻԵԴ-ում է ադրբեջանցիների կողմից հայ գերյալների վերաբերյալ արդեն թվով 5-րդ գործը

Առաջնորդվելով 22.01.1993թ. կնքված «Քաղաքացիական, ընտանեկան և քրեական գործերով իրավական օգնության մասին» Մինսկի կոնվենցիայով՝ ՀՀ գլխավոր դատախազը երկու անգամ դիմել է Ադրբեջանի գլխավոր դատախազին (մեկ անգամ ուղիղ է նամակն ուղարկել, երկրորդ անգամ՝ ԱՊՀ անդամ պետութունների գլխավոր դատախազների կոորդինացիոն խորհրդի միջոցով)  խնդրել էր հայտնել,  թե արդյոք Ադրբեջանի քննչական մարմինների կողմից կատարվու՞մ է քննություն Սարիբեկյան Մանվելի բռնի մահվան դեպքի առթիվ, եթե՝ այո, ապա ուղարկել քրեական գործը կամ քրեական գործի նյութերը: ՀՀ Գլխավոր դատախազությունը երաշխավորել էր նաև, որ Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից ստացված նյութերը կամ փաստաթղթերը օգտագործվելու են միայն քննության նպատակներով:

ՀՀ ԱԱԾ քննչական վարչությունում քննվող գործի քննությունը կասեցվել է, քանի որ Ադրբեջանն այդպես էլ չէր կատարել միջազգային պարտավորությունները եւ կոնվենցիայի շրջանակներում ուղարկված հարցումները մնացել են անպատասխան:

Աղբյուր` Փաստինֆո