Փաստ ինֆո

«Պրոբացիայի մասին», «Պրոբացիայի պետական ծառայության մասին» և հարակից օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին ՀՀ օրենքների նախագծերի ընդունմամբ ամբողջ քրեական արդարադատության, քրեական պատիժների համակարգը փոփոխության է ենթարկվում, ավելի մարդակենտրոն է դառնում ու ուղղվում մարդու իրավունքներին: Այս մասին նախագծերի վերաբերյալ այսօրվա հանրային քննարկմանը նշեց ՀՀ արդարադատության նախարարի տեղակալ Սուրեն Քրմոյանը:

Ազգային ժողովում առաջինից երկրորդ ընթերցման ռեժիմում գտնվող հիշյալ օրենքների նախագծերը բխում են քրեական արդարադատության ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության կողմից որդեգրված քաղաքականությունից: Պրոբացիայի ներդրման հիմքում դրված են 2012-16թթ. իրավական ու դատական ոլորտի բարեփոխումների, կառավարության գործունեության  ծրագրերը, ինչպես նաև Պրոբացիայի ծառայության ներդրման հայեցակարգը:

Բարեփոխումը միայնակ չէ, նշեց փոխնախարարը, պրոբացիայի ծառայության ներդրման հետ զուգահեռ մշակվել են Քրեական և Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքերի նախագծերը, ինչպես նաև մշակման փուլում է Քրեակատարողական օրենսգրքի նախագիծը:  

Փոխնախարարն ընդգծեց, որ բարեփոխումների հիմքում դրված է այն գաղափարախոսությունը և դա ամրագրված է օրենքների նախագծերում,  որ պետք է քրեական վերականգնողական արդարադատության համակարգ ներդրվի: Դա նշանակում է, որ վերականգնողական արդարադատության սկզբունքներն են ներդրվում, ըստ որի պատժի նպատակներին կարելի է հասնել ոչ միայն անձին զրկելով ազատությունից, այլև հասարակությունում նրա հետ կատարելով որոշակի վերասոցիալականացման, վերաինտեգրման աշխատանքներ: «Եվ ըստ այդմ՝ մենք ակնկալում ենք, որ հասարակության դերն էապես կբարձրանա, և հասարակությունն անմիջական մասնակցություն կունենա անվտանգության ապահովման, վերաինտեգրման և հանցագործությունների կանխարգելման գործում: Մենք նաև ակնկալում ենք, որ այդ նոր համակարգի ներդրումը թույլ կտա պատշաճ երկխոսություն ապահովել հանցագործություն կատարած անձի և տուժողի միջև, որը ըստ էության կբերի հանցագործություն կատարած անձի իրավունքների երաշխավորմանը, ապագա հանցագործությունների կանխարգելմանը և կապահովի, որպեսզի հանցագործությունից տուժած անձինք ավելի գոհ լինեն քրեական արդարադատության համակարգից: Մենք ոչ միայն կապահովենք հանցագործություն կատարած անձին պատժի ենթարկվելը, այլև տուժողի իրավունքների պաշտպանությունն ու նրան պատճառված վնասի հատուցումը»,- ասաց Սուրեն Քրմոյանը:

ՀՀ արդարադատության փոխնախարարն ընդգծեց, որ բարեփոխումը ենթադրում է ոչ միայն պրոբացիայի ծառայության ներդրում, այլև Քրեական դատավարության օրենսգրքի նորովի ներկայացում, այլընտրանքային խափանման միջոցների և ազատազրկման հետ չկապված լրացուցիչ պատժատեսակների ներդրում: «Միայն ամբողջ օրենսդրական փաթեթի կիրառման միջոցով մենք քրեական արդարադատության ոլորտում կհասնենք էական բարեփոխումների»,- հավելեց նա:  

Սուրեն Քրմոյանը նշեց, որ վերջին երկու տարիների ընթացքում կատարվող  աշխատանքների հիմնական մասը մոտենում է իր տրամաբանական ավարտին, ուստի կարևոր է համարվել՝ նաև հաշվի առնելով Ազգային ժողովի և հասարակական կազմակերպությունների առաջարկությունները, ևս մեկ անգամ ընդլայնված կազմով՝ պետական, միջազգային և հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ,  քննարկել և ստանալ փոփոխությունների վերաբերյալ առաջարկներ: Դրանք հաշվի կառնվեն Ազգային ժողովում «առաջինից երկրորդ ընթերցման ռեժիմում»:

Եվրոպայի խորհրդի հայաստանյան գրասենյակի փոխտնօրեն Նաիրա Ավետիսյանը հիշեց, որ դեռևս 2013թ. գարնան էր, երբ ԵԽ-ն սկսեց նոր ծրագիր, որն ուղղված էր ազատազրկման այլընտրանքներին  Հայաստանում: Նորվեգիայի կառավարության կողմից ֆինանսավորված այս ծրագրի նպատակն էր բարձրացնել հասարակության և մասնագետների ընդհանուր իրազեկվածության մակարդակը՝ ազատազրկման այլընտրանքների կարևորության վերաբերյալ: Ծրագիրն ինքնանպատակ չէր մշակվել, պատճառներից մեկն այն էր, որ տարիներ շարունակ ԵԽ Խոշտանգումների կոմիտեն Հայաստանի վերաբերյալ առաջարկություններ էր ներկայացնում որևէ քայլ ձեռնարկել քրեակատարողական հիմնարկների գերբնակեցման խնդիրը լուծելու համար՝ դրա լավագույն լուծումներից մեկը հենց պրոբացիոն ծառայության հիմնումն էր: 2015թ. այդ ծրագիրն ավարտվեց և սկսվեց ծրագրի երկրորդ փուլը՝ Աջակցություն Հայաստանում պրոբացիոն ծառայությանը՝  նորից Նորվեգիայի կառավարության ֆինանսավորմամբ:

Ծրագրի շրջանակում նախատեսված են երեք հիմնական ուղղություններ՝ աջակցություն Հայաստանում օրենսդրական փաթեթի մշակմանը, փորձնական պրոբացիոն ստորաբաժանումների ստեղծում, համապատասխան մասնագետների իրազեկվածության մակարդակի բարձրացում և կարողությունների ամրապնդում:

Ն.Ավետիսյանը նշեց, որ ԵԽ փորձագետներն այս    կամ այն կերպ աջակցել են օրենքի մշակմանը, որպեսզի օրենսդրությունը, ենթաօրենսդրական ակտերը, բոլոր օրենսդրական փաստաթղթերը լինեն եվրոպական չափորոշիչներին, ուղեցույցներին համահունչ՝ հաշվի առնելով միջազգային և հատկապես՝  եվրոպական փորձը:

Մշակվել են նաև վերապատրաստման նյութեր, որոնք փորձնական ստորաբաժանումներում փորձարկվել են՝ վերապատրաստումներ են  անցկացվել: Ն.Ավետիսյանը նշեց, որ սրանով ծրագիրը չի ավարտվի, այլ դա կլինի հաջորդ տարի իրականացվելիք ավելի լայնածավալ աշխատանքների միայն սկիզբը: ԵԽ ներկայացուցիչը նշեց, որ ծրագրի երրորդ փուլի շրջանակում նախատեսվում է սկսել ծրագրի կենսական կիրառումը և որքան հնարավոր է այն տարածել: Ն.Ավետիսյանը հույս հայտնեց, որ այս աշխատանքների շնորհիվ Հայաստանում ազատազրկման այլընտրանքներն ինչ-որ չափով ավելի կիրառելի կդառնան: Նա հույս հայտնեց նաև, որ օրենքն իր վերջնական տեսքով կհամապատասխանի և՛ եվրոպական չափանիշներին, և՛ Հայաստանի կարիքներին, և հիմք կդառնա հաջորդ տարի պրոբացիոն ծառայությոն լայնածավալ ներդրման համար:

Նշվեց նաև, որ պրոբացիոն համակարգի ներդրման բաղադրիչներից մեկի՝ էլեկտրոնային մոնիթորինգային համակարգի ներդրման համար ՀՀ արդարադատության  նախարարությունն արդեն սկսել է սարքերի գնման պրոցեսը, մինչև տարեվերջ սարքերը կբերվեն Հայաստան, և  վերապատրաստումներ կանցկացվեն: