Փաստ ինֆո

ՀՀ Քրեական օրենսգրքի 238-րդ հոդվածով սահմանված է քրեական պատասխանատվություն զենք, ռազմամթերք, պայթուցիկ նյութեր կամ պայթուցիկ սարքեր հափշտակելու կամ շորթելու համար: Նշված առարկաների հափշտակում է համարվում ցանկացած եղանակով (գողություն, ավազակություն և այլն) դրանց ապօրինի տիրանալը՝ դրանք յուրացնելու կամ ցանկացած այլ ձևով տնօրինելու, ինչպես նաև այլ անձանց փոխանցելու մտադրությամբ: Իսկ շորթումը նշված առարկաները հանձնելու պահանջն է անձի կամ նրա մերձավորի մասին արատավորող կամ նրանց իրավունքներին ու օրինական շահերին էական վնաս պատճառող տեղեկություններ հրապարակելու սպառնալիքով, կամ բռնություն գործադրելու սպառնալիքով, կամ նրանց գույքը ոչնչացնելու սպառնալիքով:

Նշված հանցակազմի համար սահմանված են նաև ծանրացնող և առավել ծանրացնող հանգամանքներ: Ի թիվս այլ հանգամանքների՝ հոդվածի 3-րդ մասով որպես ծանրացնող հանգամանք սահմանված է հանցավոր արարքի կատարումը խոշոր չափերով, իսկ առավել ծանրացնող հանգամանք՝ առանձնապես խոշոր չափերով հափշտակելու կամ շորթելու համար:
Բանն այն է, որ Քրեական օրենսգրքով տրված չէ «խոշոր չափեր» և «առանձնապես խոշոր չափեր» հասկացությունների բովանդակությունը: «Հայկական իրավական տեղեկատու»-ի հաղորդմամբ՝ պրակտիկայում բավականին երկար ժամանակ առկա անորոշությանը, սակայն վերջ դրվեց այս հարցի առնչությամբ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի՝ 2014 թվականի թիվ ԵԷԴ/0122/01/13 նախադեպային որոշմամբ:

Քրեական գործի փաստական հանգամանքները հանգում էին նրան, որ իրավակիրառողը քննարկվող չափերի հարցը լուծելիս հիմք էր ընդունել Քրեական օրենսգրքի 175-րդ՝ ավազակության հոդվածով տրված չափերը: Ըստ այդ հոդվածի՝ «...սույն գլխում և սույն օրենսգրքի 216-րդ հոդվածում խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի հինգհարյուրապատիկից երեքհազարապատիկը չգերազանցող գումարը (արժեքը), իսկ ... առանձնապես խոշոր չափ է համարվում հանցագործության պահին սահմանված նվազագույն աշխատավարձի երեքհազարապատիկը գերազանցող գումարը (արժեքը)»: Հոդվածի շարադրանքից ակնհայտ է, որ տվյալ չափերը կիրառելի են բացառապես Քրեական օրենսգրքի 21-րդ՝ սեփականության դեմ ուղղված հանցագործություններ վերտառությամբ գլխի շրջանակներում, այսինքն՝ ավազակության, կողոպուտի, գողության, խարդախության և մի քանի այլ հանցագործությունների դեպքում: Բացի այդ գլխում զետեղված հանցակազմերից, դրանք կիրառելի են նաև 216-րդ հոդվածի՝ ակնհայտ հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված գույք ձեռք բերելու կամ իրացնելու դեպքում:

Հայտնի է, որ քրեական օրենքն անալոգիայով կիրառելն արգելվում է: Ստացվում է, որ ավազակության հոդվածում առկա չափերը չեն կարող կիրառվել Քրեական օրենսգրքի 235-րդ հոդված շրջանակներում: Այս առումով Վճռաբեկ դատարանը եկել է այն եզրահանգման, որ իրավական տվյալ դրույթները չեն համապատասխանում իրավական որոշակիության սկզբունքին: Ըստ ՎԴ-ի՝ օրենքի՝ իրավական որոշակիության չափանիշին բավարարելն առաջին հերթին օրենսդրական կարգավորման խնդիր է, իսկ դատական մեկնաբանումը լրացնող դերակատարություն ունի: Օրենսդրի խնդիրն է հնարավորինս հստակ և որոշակի սահմանել հանցավոր համարվող արարքը և դրա համար պատիժը, իսկ դատարանների խնդիրն է՝ օրենսդրի կողմից սահմանված արարքի էությանը համապատասխան մեկնաբանել նորմերը՝ ապահովելով դրանց համապատասխանությունը զարգացող հասարակական հարաբերություններին:

Այսպես, անդրադառնալով օրենսդրական բացի առկայության հարցին՝ ՀՀ սահմանադրական դատարանը նշել է. «... Օրենսդրական բացը չի կարող մեխանիկորեն նույնացվել սոսկ այս կամ այն եզրույթի օրենսդրորեն ամրագրված սահմանման բացակայության հետ: Օրենսդրական բացն առկա է այն պարագայում, երբ իրավակարգավորման լիարժեքություն ապահովող տարրի բացակայության կամ այդ տարրի թերի կանոնակարգման հետևանքով խաթարվում է օրենսդրորեն կարգավորված իրավահարաբերությունների ամբողջական և բնականոն իրագործումը:» Վճռաբեկ դատարանը, հիմք ընդունելով ՍԴ վերոնշյալ մեկնաբանությունը, արձանագրել է, որ ՀՀ քրեական օրենսգրքի որևէ նորմում առկա օրենսդրական բացը չի կարող վերացվել, հաղթահարվել կամ լրացվել դատական մեկնաբանման միջոցով, քանի որ օրինականության սկզբունքի անքակտելի տարրն է քրեական օրենքը տարածական մեկնաբանելու և անալոգիայով կիրառելու արգելքը: Հետևաբար նման իրավիճակն օրենսդրական կարգավորման խնդիր է:

Վերոգրյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրել է, որ Քրեական օրենսգրքում նույն օրենսգրքի 238-րդ հոդվածի իմաստով «խոշոր չափ» և «առանձնապես խոշոր չափ» հասկացությունների բովանդակության սահմանված չլինելը օրենսդրական բաց է, որի հետևանքով ՀՀ քրեական օրենսգրքի՝ տվյալ հանգամանքները որպես արարքը ծանրացնող և առավել ծանրացնող հանգամանքներ, չեն համապատասխանում իրավական որոշակիության սկզբունքին (բավարար չափով կանխատեսելի չեն): Հետևաբար՝ իրավական տվյալ դրույթները չեն կարող հանդիսանալ անձին դատապարտելու հիմք: