Փաստ ինֆո

«Քաղաքացի դիտորդ» նախաձեռնությունն ու  Ժողովրդավարական ընտրությունների եվրոպական պլատֆորմը հրապարակել են 2015 թ. դեկտեմբերի 6-ին Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության փոփոխությունների հանրաքվեի դիտորդական առաքելության ամփոփիչ զեկույցը:

Մինչ զեկույցի բովանդակությանն անդրադառնալը, նշենք, որ «Քաղաքացի դիտորդ» նախաձեռնությունը հիմնադրվել է 2013թ.-ին, այն 4 հասարակական կազմակերպությունների կոալիցիա է, որի նպատակն է վերահսկել համապետական և տեղական ընտրությունները Հայաստանում: Իսկ Ժողովրդավարական ընտրությունների եվրոպական պլատֆորմը հիմնադրվել է 2012թ.-ին, 13 հասարակական կազմակերպությունների կոալիցիա է, որի նպատակն է աջակցել Արևելյան գործընկերության երկրներում և Ռուսաստանում ընտրությունների հանրային վերահսկությանը և Եվրոպայում ժողովրդավարական ընտրական գործընթացների կայացմանը:

«Սահմանադրական փոփոխությունների կողմնակիցների քարոզարշավը կազմակերպվել և ընթացել է վարչական ռեսուրսի չարաշահման դրսևորումներով, ինչը ակնհայտորեն ստեղծել է անհավասար պայմաններ նախագծի կողմնակիցների և ընդդիմախոսների համար,- ասված է զեկույցում` հավելումով, որ « վարչական ռեսուրսի ակնհայտ կամ հնարավոր օգտագործման վերաբերյալ տեղեկությունների աղբյուր են հանդիսացել զանգվածային լրատվամիջոցներում տեղ գտած լուսաբանումները»:

Այսպիսի օրինակ է զեկույցում համարվում 2015թ. հոկտեմբերի 19-ին ՀՀԿ գործադիր մարմնի նիստում ՀՀ վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանի նշանակումը ՀՀԿ նախընտրական շտաբի ղեկավար: Բացի այդ հոկտեմբերի 24-ին շտաբի պետ Հովիկ Աբրահամյանի տեղակալներ են նշանակվել ՀՀ նախագահի աշխատակազմի ղեկավար Վիգեն Սարգսյանը, ՀՀԿ խմբակցության ղեկավար Վահրամ Բաղդասարյանը, ՀՀ տարածքային կառավարման և արտակարգ իրավիճակների նախարար Արմեն Երիցյանը, ՀՀ վերահսկիչ պալատի նախագահի տեղակալ Լևոն Յոլյանը, ՀՀ նախագահի վերահսկողական ծառայության պետ Հովհաննես Հովսեփյանը, ՀՀԿ պատգամավոր Կարեն Կարապետյանը: «Այս անձանց մեծամասնությունն իրենց պաշտոնների բերումով ուղղակի ազդեցություն ունեն Հայաստանի Հանրապետության բոլոր տեղական ինքնակառավարման մարմինների վրա, և առկա էր մեծ ռիսկ նրանց կողմից պաշտոնեական դիրքը իրենց կուսակցական շահը հետապնդելու նպատակով օգտագործելու առումով»,- ասված է զեկույցում:

Վկայակոչելով  ԶԼՄ հրապարակումները` զեկույցի հեղինակները գրում են. «մարզպետները, որոնք նշանակվել են մարզերում «այո»-ի շտաբի համակարգողներ, քարոզարշավի սկզբում հանդիպումներ են ունեցել համայնքի ղեկավարների հետ և նրանց վրա դրել պարտավորություն՝ ապահովելու «այո» քվեի որոշակի թիվ»:

Որպես օրինակներ զեկույցում նշվում է նոյեմբերի 3-ին Ազգային ժողովում Սյունիքի մարզպետ Սուրիկ Խաչատրյանի լրագրողների հետ զրույցում արած հայտարարությունն այն մասին, որ «այո»-ի ամենաբարձր ցուցանիշը հենց իր մարզն է ապահովելու և ինքը կորոշի՝ քանի տոկոս: Իսկ Ախուրյանի սոցծառայության աշխատակիցներն, ըստ ԳԱԼԱ-ի, գյուղապետերի, դպրոցների տնօրենների ուղեկցությամբ շրջել են թիվ 35 ընտրատարածքի գյուղերի տներով՝ հիմնականում թակելով նպաստի համակարգից օգտվողների դռները, և ընտրողներին հանձնարարել ընտանիքի բոլոր անդամներով քվեարկեն «այո»-ի օգտին՝ դա չանելու դեպքում սպառնալով զրկել նրանց նպաստից օգտվելու հնարավորությունից:

Իսկ, ըստ «Ազատություն» ռադիոկայանի նոյեմբերի 6-ի թողարկման, հայտնի է դարձել, որ ՀՀ վարչապետից ու մարզպետներից բացի, «այո»-ի քարոզարշավին մասնակցելու են նաև ՀՀԿ- ական նախարարները․ իրենց պնդմամբ՝ բացառապես երեկոյան ժամը 6-ից հետո:

Զեկույցը նաև նշում է, որ  «Ժառանգություն» կուսակցության ներկայացուցչի ահազանգի հիման վրա, Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակն (ՀՔԱՎ) ուսումնասիրել է բոլոր հանրաքվեի տեղամասային հանձնաժողովների կազմը և հայտնաբերել, որ ԸՕ պահանջի խախտմամբ ընդհանուր առմամբ 203 ավագանու անդամ է ներգրավված ՏԸՀ-ներում, որից Արագածոտնում՝ 18, Արարատում՝ 30, Արմավիրում՝ 7, Գեղարքունիքում՝ 32, Լոռիում՝ 22, Կոտայքում՝ 17, Շիրակում՝ 38, Սյունիքում՝ 17, Վայոց Ձորում՝ 14, Տավուշում՝ 8:

«Եվրոպայի խորհրդի փորձագետ Լորան Ռույը բացարձակապես անընդունելի է համարել ՀՀ կրթության և գիտության նախարար Ա. Աշոտյանի կողմից հանրաքվեի քարոզարշավի ժամանակահատվածում քաղաքական հաղորդում վարելու փաստը»,- գրում են զեկույցի հեղինակները` նկատի ունենալով ԿԳ նախարար Արմեն Աշոտյանի վարած «Եռանկյունի» հաղորդաշարը:

Իսկ Մեղրիի քաղաքապետը հայտարարել է, որ ժողովուրդը իրազեկվելու և որևէ քարոզչություն լսելու կարիք չունի, քանի որ ինքն է ընտրված քաղաքապետը և իր համայնքի բնակիչները կքվեարկեն այնպես, ինչպես ինքը կասի:

Զեկույցում նաև նշվում է, որ նոյեմբերի առաջին կեսին «Քաղաքացի դիտորդ» նախաձեռնության անդամ կազմակերպությունները և լրատվամիջոցները ստացել են բազմաթիվ ահազանգեր, որ հանրապետության տարբեր դպրոցներում և մանկապարտեզներում իրականացվում է քարոզչություն և ցուցակագրում են աշխատակիցներին ու նրանց հարազատներին և սաների ծնողներին՝ «այո»-ի ձայներ ապահովելու համար:

Ըստ զեկույցի, «Առավոտ» օրաթերթը հաղորդել է, որ ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր Սամվել Ալեքսանյանին պատկանող Մալաթիա բժշկական կենտրոնի աշխատակիցները տնօրինության կողմից հանձնարարություն են ստացել տասական ձայն հավաքել հանրաքվեի օգտին: Հանձնարարությունը կատարելու համար աշխատակիցներին հատուկ բլանկներ են բաժանել, պահանջել դրանցում գրառել անուն, ազգանուններ և անձնագրի համարները: Ըստ «Հայկական ժամանակ»-ի, ԱԺ «Հանրապետական» խմբակցության պատգամավոր, «ՍԱՍ» սուպերմարկետների ցանցի սեփականատեր Արտակ Սարգսյանը ցանցի աշխատակիցների առջև պայման է դրել ութական «այո» ապահովել՝ ներկայացնելով 8 ընտրողի անձնագրի պատճեն: Մարզերում բնակվող աշխատակիցներին ասվել է, որ նրանց կողմից ներկայացվող ընտրողներին ավտոմեքենաներով կտեղափոխեն մայրաքաղաքի տեղամասեր՝ քվեարկության: «Հրապարակ» թերթի հրապարակման մեջ էլ նշվել է, որ Էջմիածնի ոստիկաններն իրենց դժգոհություն են հայտնել, որ իրենց պարտադրվել է բերել ինչպես ընտանիքի անդամների, այնպես էլ հարևան- բարեկամների անձնագրերը՝ նշելով տեղամասի հասցեն ու համարը:

Արարատի մարզպետ Ռուբիկ Աբրահամյանն էլ մարզպետարանում է հավաքել մարզի բոլոր բժիշկներին ու հիվանդանոցների տնօրեններին և խիստ հրահանգել «այո» ասել սահմանադրական հանրաքվեին` սպառնալով աշխատանքից կհեռացնել անհնազանդներին։ Իսկ Մասիս քաղաքում նա հավաքել է հարակից բոլոր գյուղերի ղեկավարներին և հրահանգել ակտիվորեն աշխատել «այո»-ի օգտին:

Զեկույցում բերվում են նաև ընտրակաշառքի դեպքերի մասին մամուլի հրապարակումները:

Մասնավորապես` ԳԱԼԱ հեռուստաընկերության հաղորդումն այն մասին, որ Գյումրիի մի շարք փողոցներում նախակրթարանների ու համատիրությունների աշխատակիցներն ակտիվ ցուցակագրել են քաղաքացիներին՝ ընտրակաշառք բաժանելու նպատակով: «Հայկական ժամանակ» թերթի խմբագրությունը ստացել է ահազանգ Քանաքեռ-Զեյթուն վարչական շրջանի բնակիչներից այն մասին, ինչ-որ անձինք ընտրողների ցուցակներով այցելել են բնակարաններ, ներկայացել «Այո»-ի շտաբից և ասել, որ յուրաքանչյուր «այո»- ի համար շտաբը գումար կվճարի: «Չորրորդ իշխանություն» թերթը գրել է, որ նոյեմբերի 24-ին «Երևանի տարբեր համայնքներում սկսել է ընտրակաշառքի բաժանման գործընթացը «Ազատություն» ռադիոկայանով «Ոչ»-ի շտաբի և Հայ ազգային կոնգրես խմբակցության ղեկավար Լևոն Զուրաբյանը բարձրաձայնել է իրենց ներկայացուցիչների վրա ճնշումների և կաշառքի փորձերի մասին և ՀՀ գլխավոր դատախազությանն է փոխանցել տեսագրություն, որում երևում է, թե ինչպես են կաշառում հանրաքվեի Երևանի ընտրատարածքային հանձնաժողովներից մեկի իրենց ներկայացուցչին՝ առաջարկելով 100 հազար դրամ: ԱԺ պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյանի պնդմամբ՝ հանձնաժողովի «Ժառանգության» անդամներին առաջարկել են հանրաքվեի օրը չգնալ տեղամասեր՝ դրա դիմաց ստանալով պետության կողմից իրենց հասանելիք գումարի կրկնապատիկը:

Նշենք, որ զեկույցի հեղինակ կազմակերպությունները, ներկայացված տեղեկանքի համաձայն, կարճաժամկետ դիտորդական առաքելություն են իրականացրել ընդհանուր առմամբ 1000-ից ավելի դիտորդների և ԶԼՄ ներկայացուցիչների միջոցով, որոնք ներկա են եղել շուրջ 520 տեղամասերում: Դիտարկման համար ընտրվել են առավել մեծ թվով ընտրողներ ունեցող համայնքները և իրավախախտումների տեսանկյունից առավել խոցելի տեղամասերը՝ հաշվի առնելով նախորդ համապետական ընտրությունների գործընթացը և քվեարկության արդյունքները: