Ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտը՝ որպես զինված ուժերի մարտունակության գրավական. Կամ ինչո՞ւ է անհրաժեշտ ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտի ստեղծումը

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

01/18/2025 21:55 Հոսանքազրկումներ Երևանում ու գրեթե բոլոր մարզերում՝ երկուշաբթի 01/18/2025 21:38 Ֆրանսիան շարունակում է խորացնել պաշտպանական համագործակցությունը Հայաստանի հետ. ՀՀ-ում Ֆրանսիայի դեսպան 01/18/2025 21:20 Ադելիա Պետրոսյանը կրկին լավագույնն է 01/18/2025 21:11 «Որդիների կանչ» ՀԿ-ն իր անվերապահ աջակցությունն է հայտնում Բաքվում դատվող մեր պատանդառված հայրենակիցներին. հայտարարություն 01/18/2025 21:05 «Tesla» ավտոմեքենան ամբողջությամբ այրվել է 01/18/2025 21:02 Թբիլիսիի կենտրոնում՝ Ռուսթավելի պողոտայում խոշոր հրդեհ է 01/18/2025 20:55 Դաշտադեմում խոտածածկ տարածք է այրվել 01/18/2025 20:30 Ալիեւի պրովոկացիան ձախողվեց. Գրիգոր Բալասանյան (տեսանյութ) 01/18/2025 20:19 Ներկայացված խնդիրները մտացածին են. արձագանք` Ավինյանին ուղղված բաց նամակին 01/18/2025 20:10 Խորհրդակցություն` Ռազմական ոստիկանությունում 01/18/2025 20:04 «Քեզ ասու՛մ եմ ներկա դիր, դու՛ չես որոշողը, դու՛ փոքր մարդ ես». Ավանի թիվ 57 մնակապարտեզի ղեկավարը բաց նամակ է հղել Ավինյանին 01/18/2025 19:54 Երևանյան լճից փրկարարները տղամարդու մարմին են դուրս բերել. shamshyan.com 01/18/2025 19:50 Տաջիկստանում ածխահանք է փլուզվել. կա 3 զոհ 01/18/2025 19:10 Վերին Լարսը բացվել է բեռնատարների համար. Հակոբյան 01/18/2025 19:00 Սամվել Բալասանյանի որդու բանտային կալանքը փոխվեց տնային կալանքով 01/18/2025 18:52 Վլադիմիր Պուտինի ավագ եղբոր մասին որոշ տեղեկություններ են պարզվել 01/18/2025 18:28 Գևորգ Պապոյանը Բեռլինում մասնակցել է Պարենի և գյուղատնտեսության միջազգային ֆորումին 01/18/2025 18:19 Վիտալի Բալասանյանը հրապարակել է իր նամակը նոյեմբերի 9-ի հայտարարության կողմերի ղեկավարներին 01/18/2025 17:59 Կոշում «BYD» ավտոմեքենան բախվել է բետոնե արգելապատնեշին, ապա քարերին. shamshyan.com 01/18/2025 17:33 Մահացել է նկարիչ Վարդան Սիմոնյանը 01/18/2025 17:16 Բոլոր գերիները, պահվող անձինք, ազատազրկվածները, որոնք երբևէ եղել են Ադրբեջանի իրավազորության ներքո, ենթարկվել են անմարդկային վերաբերմունքի․ Զեյնալյան 01/18/2025 17:03 Դատապարտում եմ այս կեղծ դատավարություններն ու Պետքարտուղարությանը կոչ եմ անում պատժամիջոցներ կիրառել Ալիևի վարչակարգի դեմ. Դինա Տիտուս 01/18/2025 15:58 Մարզվելու համար պայմաններ են անհրաժեշտ. Հովհաննես Ծառուկյանի աջակցությամբ տրամադրվել է նոր գույք (տեսանյութ) 01/18/2025 15:40 Բաքվում, այո, չեն դատում Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությանը, դատում են մեզ․ Առաքելյան 01/18/2025 15:37 Վահրամ Սահակյանի վերաբերյալ քրեական վարույթ է նախաձեռնվել 01/18/2025 15:28 Թուրքիան հասկանում է Ադրբեջանի մտահոգությունները Հայաստանի վերաբերյալ. Ֆիդան 01/18/2025 15:18 Ջեյհուն Բայրամովը Հաքան Ֆիդանի հետ քննարկել է Հայաստանի հետ խաղաղության գործընթացում առկա խնդիրները 01/18/2025 15:04 Իրանի իշխանությունները՝ Ռաիսիի ուղղաթիռի վթարի մասին 01/18/2025 14:40 Այս քավարանից ելքը մեկն է՝ վերականգնում և վրեժ․ Ոսկանյան 01/18/2025 14:35 Այն, ինչին բախվում է Ռուբեն Վարդանյանն Ադրբեջանում, ծաղր է արդարության նկատմամբ․ Լևոն Արոնյան 01/18/2025 14:31 Առանձին շրջաններում սպասվում է ձյուն 01/18/2025 14:28 Վերին Լարսի անցակետը փակ է բեռնատարների համար. մաքսային կցորդ 01/18/2025 14:00 Հրդեհ կաղամբի պահեստում 01/18/2025 13:56 Մինչև դատավարության մեկնարկն արձանագրվել են արդար դատավարության երաշխիքների լրջագույն խախտումներ. Ռուբեն Վարդանյանի միջազգային պաշտպան 01/18/2025 13:50 Դավիթ Բեկի փողոցում «Մերսեդես»-ով վրաերթի են ենթարկել տղամարդու. shamshyan.com 01/18/2025 13:40 Այսօր, առավել քան երբևէ, պարտավոր ենք կանգնել Ռուբենի կողքին. Նիկոլա Ազնավուր 01/18/2025 13:35 Amnesty International-ն արձագանքել է Ռուբեն Վարդանյանի հայտարարությանը 01/18/2025 13:31 Որևէ խորհրդի անդամ լինելու ոչ պատրաստակամություն եմ հայտնել, ոչ էլ՝ կլինեմ, ես որևէ մեկին չեմ միացել, իրենք են ինձ միացել․ Միքայել Սրբազան 01/18/2025 13:20 ՄԱԿ-ի գրասենյակ է փոխանցվել Վրաստանի հայ համայնք ՀԿ-ի նախագահ Արթուր Միրզոյանի նամակը 01/18/2025 13:13 Ադրբեջանում կապիկի ծաղիկով վարակվելու դեպք է գրանցվել 01/18/2025 13:09 Իրանում դատավորներ են սպանվել 01/18/2025 12:49 Բագրատ Սրբազանի այցը Իրան կրել է մասնավոր բնույթ. պարզաբանում 01/18/2025 12:44 ATLAS գիսաստղը՝ մայրամուտի երկնքում 01/18/2025 12:26 Պաշտպան Անահիտ Մանասյանն այցելել է ՊՆ կենտրոնական հավաքակայան, դիտարկել զորակոչի ընթացքը 01/18/2025 12:06 Զիջումներով դեպի «գերեզմանային» խաղաղություն․ Խաչատրյան 01/18/2025 12:01 Բաքվում մեկնարկած դատավարությունը անհանգստություն է առաջացնում. Ռուստամ Բաքոյանը կհանդիպի ԿԽՄԿ ներկայացուցիչների հետ 01/18/2025 11:52 Թրամփը երդմնակալության հաջորդ օրն իսկ կսկսի միգրանտների արտաքսումը. WSJ 01/18/2025 11:45 Երկու դրվագ՝ Եռաբլուրում զոհված զինվորների ծնողներին քարշ տալն ու Բաքվում Արցախի ղեկավարությանը մենակ թողնելը՝ խախտել են ազգային արժանապատվության հնարավոր ամեն սահմանը․ Գեղամյան 01/18/2025 11:43 Կոչ ենք անում ազգային բոլոր ուժերին միավորելու ջանքերը՝ ապազգային իշխանություններին հեռացնելու գործում. ՀՅԴ բյուրո 01/18/2025 11:34 Բագրատ Սրբազանը հանդիպել է Թեհրանի Հայոց թեմի առաջնորդ Սեպուհ արքեպիսկոպոս Սարգիսյանի հետ

01/17/2025 15:59 Ալիևը ներողություն կխնդրի՞ Պուտինից. հրապարակվել է կործանված ադրբեջանական ինքնաթիռի անձնակազմի խոսակցությունների սղագրությունը 01/18/2025 13:31 Որևէ խորհրդի անդամ լինելու ոչ պատրաստակամություն եմ հայտնել, ոչ էլ՝ կլինեմ, ես որևէ մեկին չեմ միացել, իրենք են ինձ միացել․ Միքայել Սրբազան 01/17/2025 18:00 Բաքվի բանտում Ռուբեն Վարդանյանին զրկել են ջրից և զուգարանի թղթից. BBC 01/17/2025 22:51 Արման Ծառուկյանը հրաժարվել է UFC 311-ում Մախաչովի դեմ պայքարից 01/18/2025 17:16 Բոլոր գերիները, պահվող անձինք, ազատազրկվածները, որոնք երբևէ եղել են Ադրբեջանի իրավազորության ներքո, ենթարկվել են անմարդկային վերաբերմունքի․ Զեյնալյան 01/17/2025 16:03 Գարիկ Գալեյանը դատապարտվեց ազատազրկման 01/17/2025 22:03 Ազատի զինվորական կացարանում հրդեհից հետո մարմինները եղել են «բռնցքամարտիկի» դիրքով, կարծես կծկված լինեին․ դասակի նախկին հրամանատարի հարցաքննությունը 01/17/2025 17:41 Գնամ Եռաբլուր, ասեմ՝ հորդ դատեցին․ Աստղ Գալեյան 01/17/2025 10:28 Ալիևի սպառնալից հայտարարությունից հետո Հայաստանի իշխանությունը գնաց 3-րդ զիջմանը. Աբրահամյան 01/17/2025 08:15 Եվս մեկը հայտնվեց Փաշինյանի սեւ ցուցակում․ «Հրապարակ» 01/16/2025 23:45 Գրիգոր Իսկանդարյանը դատի է տվել Տիգրան Ավինյանի հորը 01/17/2025 21:09 Բաքվից հայտարարում են, որ դատավարությունն ուղղված է Հայաստանի դեմ՝ ապացուցելու, թե Հայաստանն ագրեսոր է, իսկ Երեւանը լռում է 01/18/2025 18:52 Վլադիմիր Պուտինի ավագ եղբոր մասին որոշ տեղեկություններ են պարզվել 01/17/2025 17:01 Ովքեր 2025 թվականին պետք է ներկայացնեն հայտարարագիր 01/17/2025 13:21 Ռուբեն Վարդանյանի՝ Բաքվի բանտում գտնվելու իրական պատվիրատուն ո՛չ թե կատարածու մի պետություն է, այլև՝ Թուրքիան է՝ Արևմուտքի մահակը․․․ 01/18/2025 08:07 Ինչու ՀՀ վարչապետը չի հրավիրվել ինաուգուրացիային․ «Հրապարակ» 01/17/2025 14:29 Նիկոլ Փաշինյանն է զանգել Վլադիմիր Պուտինին ու պարզաբանել ԵՄ-ի հետ ստեղծված վիճակը. Պուտինը տվել է իր գնահատականները 01/16/2025 22:22 «Գրանդ Տոբակո» ՍՊԸ-ի հանդերձարանում հայտնաբերվել է տղամարդու մարմին 01/18/2025 13:35 Amnesty International-ն արձագանքել է Ռուբեն Վարդանյանի հայտարարությանը 01/18/2025 18:19 Վիտալի Բալասանյանը հրապարակել է իր նամակը նոյեմբերի 9-ի հայտարարության կողմերի ղեկավարներին

Ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտը՝ որպես զինված ուժերի մարտունակության գրավական. Կամ ինչո՞ւ է անհրաժեշտ ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտի ստեղծումը 02/02/2016 11:44 | Վերլուծություններ

ՀՀ նախագահի 2012թ. հոկտեմբերի 29-ի թիվ ՆԿ-159-Ն կարգադրությամբ հաստատվել է «Մարդու իրավունքների պաշտպանության ազգային ռազմավարությունը» 1, որի 47-րդ կետով ամրագրվել է, որ Ռազմավարության ընդունումից հետո` վեցամսյա ժամկետում, ՀՀ կառավարության կողմից կմշակվի Գործողությունների ծրագիր 2013-2016թթ. համար` ներառելով նաև պատասխանատու մարմինները, կատարման ժամկետները, ֆինանսավորման աղբյուրները և կատարողականի ցուցանիշները:

2014թ. փետրվարի 27-ին ՀՀ կառավարության կողմից ընդունվել է «Մարդու իրավունքների պաշտպանության ազգային ռազմավարությունից բխող միջոցառումների ծրագիրը հաստատելու մասին» թիվ 303-Ն որոշումը, որի հավելվածի 115-րդ կետով ամրագրվել է «Ստեղծել Ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտ «Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին'' ՀՀ օրենքի գործող կարգավորումներին համապատասխան»2:

Որոշման ընդունման պահին իրականացման ժամկետ է սահմանվել մինչև 2014թ. ավարտը, որի ընթացքում պետք է նախապատրաստվեր և ՀՀ կառավարություն ներկայացվեր համապատասխան իրավական ակտի նախագիծը:

Նկատի ունենալով, որ սահմանված ժամկետում չի ընդունվել համապատասխան նորմատիվ ակտը, ՀՀ կառավարության 2015թ. նոյեմբերի 12-ին ընդունված թիվ 1302-Ն որոշմամբ3 համապատասխան փոփոխություն է կատարվել ՀՀ կառավարության 2014թ. թիվ 303-Ն որոշման մեջ, համաձայն որի` նշված որոշման 115-րդ կետի 4-րդ սյունակում «2014 թ. չորրորդ եռամսյակ» բառերը փոխարինվել է «2016 թ. առաջին եռամսյակ» բառերով:

Ասվածից հետևում է, որ մինչև ս.թ. մարտ ամիսը ներառյալ պետք է կազմվի և ՀՀ կառավարություն ներկայացվի համապատասխան իրավական ակտի նախագիծը` «Ռազմական օմբուդսմենի ստեղծման մասին»:

ՀՀ կառավարության հիշատակված որոշմամբ իրավական ակտի մշակման և ներկայացման համար, որպես պատասխանատու մարմին, ընտրվել է ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանը:

Հետաքրքրական է այն հանգամանքը, որ իրավասու ատյաններում իշխում է այն մտայնությունը, որ ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտը պետք է ընդգրկված լինի և գործի Մարդու իրավունքների պաշտպանի հովանու ներքո` նրա ենթակայության տակ:

Այդ մասին է վկայում նաև այն հանգամանքը, որ ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի կողմից մշակվել է «Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՀ օրենքի նախագծի նախնական տարբերակը, որի 22.1.-րդ հոդվածով ամրագրվում է այն դրույթը, որ մարդու իրավունքների պաշտպանի տեղակալներից մեկը ՊԱՇՏՊԱՆԻ հանձնարարությամբ գործունեություն է իրականացնում զինված ուժերում մարդու իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության բնագավառում4:

Հարց է ծագում, արդյո՞ք, ՀՀ կառավարության 2014 թիվ 303-Ն որոշմամբ ամրագրված այն դրույթը, որ «Ռազմական օմուդսմենի ինստիտուտը» պետք է ստեղծվի «Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» ՀՀ օրենքի գործող կարգավորումներին համապատասխան», ինքնին ենթադրում է Ռազմական օմբուդսմենի ուղղակի ենթակայություն մարդու իրավունքների պաշտպանին:

Հարցադրումը կարևորվում է այնքանով, որքանով որ Եվրոպայի Խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի թիվ 1742 (2006) հանձնարարականի 9-րդ հոդվածի 9.2 կետով ամրագրվել է այն դիրքորոշումը, որ Ռազմական օմբուդսմենը պետք է լինի անկախ մարմին5:

Բացի այդ, Եվրոպայի խորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովն ընդունել է զինծառայողների իրավունքների պաշտպանության մասին հանձնարարականներ, որոնցում ընդգծվում է այն միտքը, որ պետք է ստեղծել զինվորական օմբուդսմենի մարմիններ այն պետություններում, որտեղ նման հաստատություն չկա:

Այդ մարմինները պետք է համալրվեն քաղաքացիական անձանցով և պատասխանատվություն կրեն զինծառայողների հիմնարար իրավունքների ապահովման համար, իրավաբանական օգնություն տրամադրեն նրանց և այլն6:

Ավելին, նույն հանձնարարականով ՎԵՀԱԺՈՂՈՎՆ անդամ պետություններին առաջարկում է, որպես զինծառայողների իրավունքների արդյունավետ պաշտպանության միջոց, ներդնել ռազմական օմբուդսմենի անկախ քաղաքացիական ինստիտուտը:

Նշված հանձնարարականի բացատրական հուշագրի V մասի 85-րդ կետի համաձայն` զինծառայողները իրենց խախտված իրավունքների պաշտպանության նպատակով պետք է հնարավորություն ունենան գանգատ ներկայացնել անկախ մարմին7, որը, տվյալ դեպքում, կարող է լինել Ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտը:

Որպեսզի սույն վերլուծությունը բովանդակային առումով լինի ամբողջական, անհրաժեշտ է այս կամ այն չափով անդրադառնալ, ընդհանուր առմամբ, «Մարդու իրավունք» հասկացությանն ընդհանրապես, և «Օմբուդսմեն» սահմանմանը` մասնավորապես:

Եվ այսպես. Ի՞նչ է մարդու իրավունքը, ինչո՞վ է առանձնահատուկ մարդու իրավունքների անհրաժեշտությունն ու պաշտպանությունը զինված ուժերում և ինչո՞ւ է կարևոր, որ ՀՀ-ում գործի ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտը` որպես առանձին քաղաքացիական ինստիտուտ:

Ըստ իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Ռուսաստանի Դաշնության ԳԱ ակադեմիկոս Վ. Ներսեսյանցի` մարդու իրավունքներն իրավունքի բոլոր տիպերի սուբյեկտային-մարդկային ըմբռնումներն են. «Իրավունքն ընդհանրապես և մարդու իրավունքները ոչ թե տարբեր (իրենց էությամբ, գործառույթներով և առավելությամբ) ֆենոմեններ են, որոնք ունեն իրարից անկախ կյանք, այլ միևնույն կարգի և միևնույն տիպի երևույթներ են: Մարդու իրավունքները ամեն մի իրավունքի անհրաժեշտ, անբաժանելի և անխուսափելի բաղադրատարրերն են: Իրավունքն առանց մարդու իրավունքների անհնար է, ինչպես մարդու իրավունքները` առանց իրավունքի և իրավունքից դուրս8:

Ուրույն սահմանում է տվել «Օմբուդսմեն» հասկացությանը «Փաստաբանների միջազգային ասոցիացիան»` նշելով, որ . «Սահմանադրությամբ կամ օրենսդիր իշխանության ակտով նախատեսված, խորհրդարանին հաշվետու բարձրաստիճան հասարակական պաշտոնատար անձի կողմից ղեկավարվող ծառայություն, որը տուժած անձանցից ընդունում է պետական մարմինների, ծառայողների, գործատուների դեմ ուղղված դիմում-բողոքներ կամ գործում է սեփական նախաձեռնությամբ և իրավասու է հետաքննություն իրականացնելու, առաջարկելու ուղղորդող քայլեր և ներկայացնելու զեկույցներ9:

Առավել ընդգրկուն և արժեքաբանական առումով առավել ծանրակշիռ է ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայի կողմից 1948 թվականի դեկտեմբերի 10-ին ընդունված և հռչակված Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը10, որի նախաբանում ընդգծվում է այն միտքը, որ մարդկության ընտանիքի բոլոր անդամներին հատուկ արժանապատվության և նրանց հավասար ու անկապտելի իրավունքների ճանաչումը հանդիսանում է ազատության, արդարության և համընդհանուր խաղաղության հիմքը, որ մարդու իրավունքների ոտնահարումն ու արհամարհումը հանգեցրել են բարբարոսական, մարդկային խիղճը վրդովող գործողությունների, և որ մարդկության վեհ նպատակն է հռչակված այնպիսի մի աշխարհի ստեղծումը, որտեղ մարդիկ կունենան խոսքի ու համոզմունքների ազատություն և զերծ կլինեն վախից ու կարիքից, որ անհրաժեշտ է, որպեսզի մարդու իրավունքները պաշտպանվեն օրենքի ուժով, նպատակ ունենալով ապահովել, որպեսզի մարդը հարկադրված չլինի դիմելու բռնության ու ճնշման դեմ ուղղված ապստամբության` որպես վերջին միջոցի:

Նույնատիպ ուղենշային փաստաթուղթ է հանդիսացել նաև «Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին» Եվրոպական կոնվենցիան:

Վերը շարադրվածի հիման վրա աշխարհի բազմաթիվ երկրների համար` այդ թվում և Հայաստանի Հանրապետությունը, իրենց ներպետական օրենսդրությունը համապատասխանեցրել են մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի, ինչպես նաև Եվրոպական կոնվենցիայի դրույթներին:

Այսպես`

ՀՀ փոփոխված Սահմանադրության 3-րդ հոդվածով11 ամրագրվել է, որ մարդը բարձրագույն արժեք է: Մարդու անօտարելի արժանապատվությունն իր իրավունքների և ազատությունների անքակտելի հիմքն է: Մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների հարգումն ու պաշտպանությունը հանրային իշխանության պարտականություններն են: Հանրային իշխանությունը սահմանափակված է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքներով և ազատություններով` որպես անմիջականորեն գործող իրավունք:

Ընդհանրացնելով վերը նշվածը, կարող ենք հանգել այն հետևությանը, որ մարդու իրավունքը դա նրա արժանապատիվ ապրելու, իր իրավունքների և ազատությունների ապահովման ու պահպանման ամբողջությունն է, և հանրային իշխանությունը ոչ միայն պարտավոր է հարգել այն, այլև կաշկանդված է այդ իրավունքով:

Նոր սահմանադրությամբ առավել ծավալուն անդրադարձ է կատարվել Մարդու իրավունքների պաշտպանի ինստիտուտին:

Այսպես, 191-րդ հոդվածով սահմանվել է, որ Մարդու իրավունքների պաշտպանն անկախ պաշտոնատար անձ է, որը հետևում է պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց, իսկ Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին օրենքով սահմանված դեպքերում` նաև կազմակերպությունների կողմից մարդու իրավունքների և ազատությունների պահպանմանը, նպաստում է խախտված իրավունքների և ազատությունների վերականգնմանը, իրավունքներին ու ազատություններին առնչվող նորմատիվ իրավական ակտերի կատարելագործմանը:

Նույն հոդվածով սահմանվել է, որ Մարդու իրավունքների պաշտպանը տարեկան հաղորդում է ներկայացնում Ազգային ժողով իր գործունեության, մարդու իրավունքների և ազատությունների պաշտպանության վիճակի մասին:

Ավելին, սահմանվել է նաև, որ Պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք պարտավոր են օրենքով սահմանված կարգով Մարդու իրավունքների պաշտպանին տրամադրել անհրաժեշտ փաստաթղթեր, տեղեկություններ և պարզաբանումներ, ինչպես նաև աջակցել նրա աշխատանքներին:

Այս լույսի ներքո հարկ ենք համարում ընդգծել, որ նոր Սահմանադրությամբ որևէ անդրադարձ կամ ակնարկ չի կատարվել ռազմական օմբուդսմենի` որպես առանձին քաղաքացիական ինստիտուտի հնարավոր ներդրման վերաբերյալ, ինչն ինքնին չի ենթադրում, որ այդ ինստիտուտի ներդրումը պետք է պայմանավորված լիներ բացառապես սահմանադրական կարգավորմամբ կամ ամրագրմամբ:

Փոփոխված սահմանադրության 122-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` Մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների իրականացումն ապահովելու, ինչպես նաև Սահմանադրությամբ սահմանված հիմնարար նշանակություն ունեցող հանրային շահերի պաշտպանության նպատակով պատգամավորների ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ ընդունված օրենքով կարող են ստեղծվել ինքնավար մարմիններ:

Նույն հոդվածով ամրագրված է, որ այդ մարմիններին օրենքով կարող է վերապահվել ենթաօրենսդրական նորմատիվ իրավական ակտեր ընդունելու իրավասություն, իսկ նրանց լիազորությունները, անկախության երաշխիքները, անդամներին ներկայացվող պահանջները և գործունեության կարգը սահմանվում են օրենքով:

Սա նշանակում է, որ վերը նշվածի լույսի ներքո համապատասխան որոշման ընդունման դեպքում օրենսդիր մարմինը կարող է ընդունել «Ռազմական Օմբուդսմենի մասին» ՀՀ օրենք` ստեղծելով ինքնավար մարմին:

Այդուհանդերձ, անհրաժեշտ ենք համարում որոշակիորեն անդրանդառնալ զինված ուժերում մարդու իրավունքների պաշտպանության գործում գործող իրավակարգավորումների շրջանակին ու ծավալին, որը, մեր կարծիքով ոչ միայն բավարար չէ, այլև, շատ դեպքերում գործադրված ջանքերը չեն բերում անհրաժեշտ արդյունքի:

Այսպես, «Մարդու իրավունքների պաշտպանի մասին» ՀՀ օրենքի12 8-րդ հոդվածի 1-ին կետի համաձայն` Պաշտպանը կամ նրա ներկայացուցիչն իրավունք ունի իր նախաձեռնությամբ անարգել այցելել զորամիավորումներ...և այլ վայրեր` դրանցում գտնվող անձանց դիմումներն ընդունելու համար:

…Պաշտպանը կամ նրա ներկայացուցիչը պետք է երաշխավորվի զորամիավորումներում, …և այլ վայրերում գտնվող անձանց հետ առանձին, անարգել, մեկուսի հաղորդակցվելու հնարավորությամբ:

Պաշտպանի կամ նրա ներկայացուցիչների` այդ անձանց հետ խոսակցությունները ենթակա չեն միջամտության և գաղտնալսման:

Այս հոդվածի խնդիրը չէ վերլուծելու Մարդու իրավունքների պաշտպանի իրավասությունները:

Մեր նպատակն է սոսկ արձանագրել այն սահմանափակ հնարավորությունը, որն այսօր առկա է գործող իրավակարգավորումների շրջանակում, մասնավորապես` Մարդու իրավունքների պաշտպանի իրավասությունը հասցեագրված դիմումների հետագա ընթացքը որոշելու գործընթացում:

Անդրադառնալով ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտի ներդրման անհրաժեշտությանը, հարկ ենք համարում կատարել հետևյալ մի քանի շեշտադրումները.

Զինված ուժերը ժողովրդավարական պետության և հասարակության բաղկացուցիչ մասն են։

Զինված ուժերը, իրականացնելով իրենց գործառույթները պաշտպանության և ազգային անվտանգության ապահովման բնագավառում, հանգուցային դեր ունեն անվտանգության այնպիսի միջավայր ստեղծելու գործում, որը հնարավորություն է տալիս մեզ օգտվելու այն անօտարելի իրավունքներից և ազատություններից, որոնցով բոլորս օժտված ենք մարդ էակ լինելու շնորհիվ։

Որպես պետական ապարատի ներկայացուցիչներ` զինծառայողները պարտավոր են իրենց պարտականություններն իրականացնելու ընթացքում հարգել մարդու իրավունքները և պահպանել միջազգային մարդասիրական իրավունքի նորմերը։

Բայց զինծառայողները թե՛ զորամասերում և թե՛ մարտական պայմաններում իրենց առջև դրված խնդիրներն իրականացնելիս միայն այն դեպքում կպահպանեն նշված իրավունքները, եթե ապահովված լինեն սեփական իրավունքները սեփական հաստատության ներսում13։

Զինվորական օմբուդսմենի հաստատության կարևորությունն առաջին հերթին պայմանավորված է նրա իրավասության մաս կազմող հետևյալ լիազորություններով.

– պաշտպանության ոլորտի նկատմամբ վերահսկողություն,

– մասնակցություն ԶՈՒ-ի գործունեության օրինականության ապահովմանը,

– զինվորական մարմինների գործունեության թափանցիկության ապահովում,

–պաշտպանական ոլորտում իրավական գործունեության արդյունավետության ապահովում,

– հասարակության և ԶՈՒ-ի միջև փոխադարձ վստահության աստիճանի բարձրացում, մասնավորապես` պետության պաշտպանության կազմակերպման հարցերում14:

Քաղաքակիրթ երկրներում աստիճանաբար արմատավորվում է այն փաստի գիտակցումը, որ «Համազգեստով քաղաքացիները»` զինված ուժերի անձնակազմը՝ և՛ պրոֆեսիոնալ, և՛ զորակոչված ժամկետային զինծառայողները, օժտված են մարդու այն նույն իրավունքներով և հիմնարար ազատություններով, ինչ մնացած բոլոր քաղաքացիները։

Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերի առանձնահատկությունը կայանում է հենց նրանում, որ բացի այն, որ զորքերի ճնշող մեծամասնությունն իրականացնում են մարտական հերթապահություն, ավելին` հայ-ադրբեջանական հակամարտության գոտում տիրող վիճակն էլ ավելի է ընդգծում զինված ուժերի` իրենց պարտականությունների կատարման ընթացքում լարվածության մակարդակի աստիճանի մասին:

Ասել է, թե, ՀՀ զինված ուժերը մշտապես գտնվում են կիսապատերազմական վիճակում` դրանից բխող բոլոր հետևանքներով հանդերձ:

Եվ հենց այստեղ է գծվում այն սահմանագիծը, որ անգամ այսպիսի պայմաններում զինված ուժերում մարդու իրավունքների պաշտպանության հարցը պետք է գտնվի առաջնային ուշադրության կիզակետում` ելնելով այն համոզմունքից, որ զինված ուժերում մարդու իրավունքների պաշտպանությունը նրա մարտունակության և բարոյահոգեբանական հոգեվիճակի անբաղդատելի մասն է:

Անհրաժեշտ ենք համարում ընդգծել, որ թեև վերջին տարիների ընթացքում կատարվել են մի շարք առանցքային փոփոխություններ, որոնք թեև իրենց բնույթով առաջադիմական են և շոշափելի, ավելին` միտված են իսկապես մարտունակ զինված ուժերի կայացմանը, այդուհանդերձ, դեռևս ամբողջական չեն և չեն արտացոլում այն ներկապնակը, որը գծվել նախանշվել է ընդունված իրավական ակտերով: Խոսքը գնում է ՀՀ պաշտպանության նախարարության և Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի գործառույթների տարանջատմանն ու հստակեցմանը, որն իր առարկայական դրսևորումն է ստացել ՀՀ կառավարության 2008թ. դեկտեմբերի 25-ի թիվ 1554-Ն որոշմամբ:

Այս լույսի ներքո Պաշտպանության նախարարությունը, հանդիսանալով որպես զինված ուժերի նկատմամբ քաղաքացիական վերահսկողության սուբյեկտի, ով օժտված է առանձնահատուկ իրավասություններով, ինքը պետք է ցուցաբերի նախանձախնդրություն` ապահովելու համար զինված ուժերում մարդու իրավունքների պաշտպանությունը` այդ թվում ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտի միջոցով:

Ավելին, Ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտը կարող է դառնալ լավագույն գործիքներից մեկը` զինված ուժերի առջև ծառացած ներքին մարտահրավերները չեզոքացնելու գործում, որոնք մեր պատկերացմամբ, կայանում են հետևյալ հարցերի շուրջ.

-Բանակային կոռուպցիա, հովանավորչություն,

-Կադրային բանկի սահմանափակ ռեսուրս,

-Ինտելեկտուալ զինվորականության սուղ պաշար

-Զինծառայողների բժշկական ապահովման ոչ լիարժեքություն,

-Զորքերում ոչ կանոնադրական հարաբերությունների առակայության, ոչ ֆորմալ ինստիտուտների գերակայություն,

-Զորանոցային, կենցաղային պայմանների բարելավում.

-Զինված ուժերի ընդհանուր բարոյահոգեբանական վիճակի բարելավում.

-Հասարակական վստահության ամրապնդում,

-Զինված ուժերի համալրման համակարգի կատարելագործում (զորակոչային գործընթաց, պայմանագրային զինծառայության ընդլայնում):

Եվ եթե այս ամենին հավելենք նաև այն, որ մեր ազգային գիտակցության մեջ դեռևս ամբողջովին արմատացած չէ սեփական իրավունքների պաշտպանությանը հետամուտ լինելու, ավելին` խոր արմատներ ունի խնդիրը չբացահայտելու, քողարկելու, հարցերը սեփական պատկերացումներով լուծելու մտայնությունը, պատկերան ամբողջական է դառնում:

Հաշվի առնելով զինված ուժերի առանձնահատկությունները` վերը նշված մտահոգությունը դառնում է էլ ավելի շոշափելի:

Այդուհանդերձ, ցանկանում ենք արձանագրել այն փաստի գիտակցումը, որ մարտունակ բանակի գրավականներից մեկը իրավունքը պահպանված ու հարգված զինծառայողի առկայությունն է:

Ավելին, պետք է գերիշխի այն համոզմունքը, որ իրավաճնշված կամ իրավախախտումների զոհ դարձած և իր իրավունքների պահպանման ու վերականգնման գործընթացում հաջողություն չարձանագրած զինվորականը բոլոր առումներով չի կարողանալու ապահովել բանակի մարտունակությանը, հակառակը, նա պոտենցիալ սպառնալիք է այդ համակարգի գոյության համար:

Իսկ դա նշանակում է, որ մարդու իրավունքների պաշտպանության հիմնախնդիրը ուղղակիորեն առնչվում է ազգային անվտանգության ապահովման համակարգի հետ, քանի որ մարտունակ զինված ուժերի բացակայությունը կոնկրետ սպառնալիք է ազգային անվտանգությանը:

Հետևաբար, որպես բովանդակության եզրափակում, կարևոր ենք համարում ընդգծել, որ զինված ուժերում մարդու իրավունքների պաշտպանության խարսխումը բանակի մարտունակության հետ պետք է դիտարկվի որպես ռազմավարական խնդիր:

Նկատի ունենալով վերը նշվածը` ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտի ստեղծումը դառնում է ոչ միայն անհրաժեշտություն, այլև ժամանակի պահանջ նաև այն առումով, որ հասարակությունն իրավասու է ոչ միայն իրազեկվելու զորքերում տիրող իրավիճակի մասին, այլև ակնկալելու իրավասու ատյաններից հաշվետվություն` զինված ուժերում մարդու իրավունքների վիճակի մասին, որը կարող է օբյեկտիվորեն իրականացնել ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտը:

Միջազգային փորձը ցույց է տալիս, որ չնայած զինված ուժերում գանգատարկման ընթացակարգերի գոյությանը` աշխարհի տարբեր երկրներ օմբուդսմանի ինստիտուտ ունեն15, որի նպատակն է քննության առնել գանգատները՝ զինված ուժերում ոչ պատշաճ և իրավունքներ խախտող վարքագծի դրսևորումների, զինվորական քաղաքականության բացերի, ինչպես նաև զինված ուժերի համակարգային հիմնախնդիրների մասին։

Այս գանգատները և բացերը քննության առնելուց հետո օմբուդսմենը մշակում է հանձնարարականներ իրավիճակը շտկող գործողությունների վերաբերյալ։ Այս առումով, օմբուդսմենի կարևորությունը կարելի է տեսնել մի քանի ոլորտներում.

1) Նրա անկախ վերահսկողությունը բարձրացնում է վստահությունը զինվորական հատվածի նկատմամբ՝ վարչարարության գործընթացում ավելի մեծ թափանցիկություն ստեղծելով, միաժամանակ չվնասելով ենթակայության աստիճանակարգին:

2) Որպես վերահսկող անկախ մարմին` այն խթանում է զինված ուժերի նկատմամբ ժողովրդավարական և քաղաքացիական վերահսկողությունը։ Այն ուժեղացնում է զորանոցներում պատշաճ կառավարման, քաղաքացիական վերահսկողության, իրավունքի գերակայության և մարդու իրավունքների սկզբունքները:

3) Օմբուդսմենն առանձին զինծառայողներին էական պաշտպանություն է տրամադրում նրանց իրավունքների խախտման, չարաշահումների և անարդարացի որոշումների դեմ:

4) Օմբուդսմենը կարող է զինվորական հրամանատարներին օգնել հասնելու ներքին բարեփոխումների և կատարելագործելու զինված ուժերի ներքին աշխատանքը:

5) Արդյունքում օմբուդսմենը կարող է դրական ներգործություն ունենալ զինծառայողների կյանքի որակի, նրանց մարտական ոգու, զորքերի մարտական համախմբվածության վրա, որոնք կարող են նաև օգնել պահելու զինվորներին անձնակազմի չափազանց թերի համալրման պայմաններում:

Մի շարք երկրներ ինքնատիպ լուծումներ են գտել ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտի կառուցվածքի և իրավասությունների սահմանման գործում:

Բելգիայիում և Նիդեռլանդներում ռազմական օմբուդսմենը գտնվում է հենց զինված ուժերի կազմում և հանդիսանում է որպես գլխավոր տեսուչ, Շվեդիայում, Դանիայում և Լեհաստանում ռազմական օմբուդսմենի իրավասությունները դրված է հենց քաղաքացիական օմբուդսմենի վրա, իսկ Գերմանիայում, Կանադայում և Իռլանդիայում գործում է անկախ ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտը:

Բավականին ինքնատիպ է Գերմանիայի օրինակը:

Այդ երկրի խորհրդարանական հանձնակատարի գրասենյակը հիմնադրվել է 1959թ. Գերմանիայի զինված ուժերի վերաստեղծման մասին որոշման արդյունքում: Գերմանիայի օմբուդսմենը Գերմանիայի խորհրդարանի մարմին է։ Նա ընտրվում է խորհրդարանի կողմից և ենթակա է նրան։ Խորհրդարանական հանձնակատարը, որ խորհրդարանի անդամ չէ, կարող է գործել խորհրդարանի կամ նրա պաշտպանության հարցերով հանձնաժողովի հանձնարարությամբ կամ սեփական նախաձեռնությամբ, երբ իրեն հայտնի են դառնում այնպիսի հանգամանքներ, որոնք զինծառայողի իրավունքների ոտնահարման կամ Innere Fuhrung-ի սկզբունքների խախտման կասկած են հարուցում16:

Բացի այդ, զինծառայողները կարող են դիմում ներկայացնել անմիջականորեն խորհրդարանական հանձնակատարին՝ առանց զինվորական գանգատարկման ընթացակարգերը սպառելու։

Իր իրավասությունն իրականացնելիս` խորհրդարանական հանձնակատարը իրավունք ունի պահանջելու տեղեկություններ, լսելու վկաներին և փորձագետներին, ինչպես նաև առանց նախազգուշացման այցելելու զինվորական օբյեկտները։

Ցանկացած քննության արդյունքում խորհրդարանական հանձնակատարը տալիս է հանձնարարականներ և վերահսկում դրանց կատարումը։

Խորհրդարանական հանձնակատարը տարեկան զեկույցով դիմում է խորհրդարանին, որում ընդգրկվում են զինված ուժերում առկա բացասական երևույթներն ու տեղի ունեցած պատահարները, և որը հիմք է դառնում զինված ուժերի ներքին զարգացման մասին քննարկումների և այդ ուղղությամբ անհրաժեշտ որոշումների կայացման համար։

Բավականին ինքնատիպ հետևանքների ծնունդ է հանդիսանում Կանադայի ազգային պաշտպանության և զինված ուժերի օմբուդսմանի գրասենյակը, որը հիմնվել է 1998թ. պաշտոնական հետաքննության արդյունքում, որն իրականացվել էր 1992թ. Սոմալիի խաղաղապահ առաքելության ընթացքում սոմալիացի դեռահասներին ծեծելու, խոշտանգելու և սպանության մեջ ռազմաօդային դեսանտային գնդի զինծառայողների ունեցած մասնակցության կապակցությամբ17:

Կանադայի զինվորական օմբուդսմանը լիովին անկախ մարմին է, որը նշանակվում է կառավարության կողմից և ենթակա է անմիջապես պաշտպանության նախարարությանը։

Օմբուդսմենը քննում է զինծառայողների, նրանց ընտանիքների կամ պաշտպանության նախարարության կողմից ներկայացված անհատական գանգատները կամ քննություն է իրականացնում սեփական նախաձեռնությամբ։

Ի տարբերություն Գերմանիայի՝ նախքան օմբուդսմենին դիմելը գանգատարկուն պետք է, բացառությամբ անհետաձգելի դեպքերի, փորձի իր գանգատի լուծումը ստանալ ըստ վերադասության ներկայացնելու կամ զինվորական գանգատարկման համակարգի միջոցով18:

Օմբուդսմենը հրապարակում է տարեկան զեկույց, որը պաշտպանության նախարարի կողմից ներկայացվում է խորհրդարանին և քննարկվում խորհրդարանական համապատասխան հանձնաժողովներում, ինչպես նաև` առանձին հետաքննությունների արդյունքներով կազմված զեկույցներ, եթե համարում է, որ դա բխում է հանրային շահերից։

Այս երկու միամյանցից էապես տարբերվող օրինակների ընդգծումը հետաքրքրական է այն առումով, որ եթե Գերմանիայի դեպքում Ռազմական օմբուդսմենը ընտրվում և հաշվետու է բացառապես խորհրդարանին, Կանադայի պարագայում այն նշանակվում է կառավարության կողմից և ենթակա է անմիջապես պաշտպանության նախարարությանը։

Վերջինիս միջոցով է օմբուդսմենը հաշվետվություն ներկայացնում խորհրդարանին:

Կարծում ենք, որ Հայաստանի պարագայում լավագույն տարբերակը կարող է դիտարկվել Գերմանիայի օրինակն այն համոզմունքով, որ պաշտպանության նախարարությունը ներկա ռազամաքաղաքական իրավիճակում օբյեկտիվորեն պատրաստ չէ ամբողջովին ապահովելու ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտի լիովին անկախությունն ու օբյեկտիվությունը, ինչպես նաև բնականոն գործունեության ապահովումը:

Հատկանշական է այն հանգամանքը, որ Գերմանիայում ռազմական օմբուդսմենին ներկայացվում են այնպիսի հարցեր19, որպիսիք են զինծառայողների իրավունքներն ու պարտականությունները, ղեկավարման ոճը և վարքագիծը, ռազմական ուսուցման պայմանները, կարգապահական կանոնադրությունների կիրառումը, աշխատանքային ժամերը և վարձատրության կարգավորումը, առաջադրանքի կատարման տեղը և տեսակը, զինծառայողների ներկայացուցչությունը կարգավորող դրույթները, ապրելու պայմանների մասին գանգատները (կացարան, հագուստ և այլն), բժշկական սպասարկման և ծառայությունների մատչելիությունը, առաջխաղացմանը, ատեստավորմանը և փոխադրումներին վերաբերող հարցեր։

Համադրելով մի շարք երկրների փորձը, միջազգային փորձագետներն առանձնացրել են այն լավագույն օրինակները, որոնք կարող են օգտագործվել20: Մասնավորապես` դրանց թվում ընդգծվել է հանգել են այն հետևությանը, որ`

-Օբյեկտիվ օմբուդսմենը, որը գտնվում է զինվորական աստիճակարգությունից դուրս և ունի զինվորական հարցերով զբաղվելու իրավասություն, զինված ուժերում գանգատների, սխալների և համակարգային խնդիրների ուսումնասիրման արդյունավետ մեխանիզմ է:

-Օմբուդսմենը պետք է ունենա օրենքով սահմանված իրավասություն, օպերատիվ անկախություն և համարժեք անձնակազմ:

-Սահմանադրությամբ և/կամ օրենքով օմբուդսմենի գրասենյակին պետք է տրվի համապատասխան իրավական կարգավիճակ։ Օրենքով պետք է ամրագրվեն դրույթներ հետևյալ հարցերի վերաբերյալ. օմբուդսմենի իրավասության շրջանակը, օմբուդսմենին դիմելու իրավունքն ունեցող սուբյեկտները, օմբուդսմանի քննության ենթակա գործերը/գանգատները, օրենքով պաշտպանվող տեղեկատվության մատչելիությունը, զինվորական օբյեկտներ մուտք գործելու իրավունքը, նախքան օմբուդսմենին դիմելը զինվորական գանգատարկման ներքին ընթացակարգերը սպառած լինելու անհրաժեշտության հարցի լուծումը, օմբուդսմենի քննություն իրականացնելու իրավունքը, օմբուդսմենի նշանակման և ազատման գործընթացը, օմբուդսմենի գրասենյակի անկախությունն ապահովող երաշխիքները, օմբուդսմենի գրասենյակի բյուջեի հաստատման կարգը, օմբուդսմենի հանձնարարականների իրավաբանական կարգավիճակը և զեկույցներին ներկայացվող պահանջները (տարեկան զեկույցներ, հատուկ զեկույցներ):

-Օմբուդսմենը պետք է սեփական նախաձեռնությամբ քննություն սկսելու լիազորություն ունենա՝ զինված ուժերում առկա համակարգային խնդիրներին լուծում տալու նպատակով:

Իհարկե, մենք հեռու ենք այն մտքից և հավակնությունից, որ մեկ հոդվածով հնարավոր է անդրադառնալ և պատասխանել ոլորտին վերաբերող բոլոր հարցադրումներին:

Հասկանալի է, որ խնդիրը բազմաշերտ է, փոխկապակցված բազմաթիվ օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ գործոնների հետ:

Սրանով հանդերձ, աներկբա է, որ ռազմական օմբուդսմենի ինստիտուտի ստեղծումն այլընտրանք չունի:

Նկատի ունենալով ՀՀ զինված ուժերի առջև ծառացած մարտահրավերները, ժամանակակից զինված ուժեր ունենալու հրամայականը, աստիճանաբար պայմանագրային և պրոֆեսիոնալ բանակի վերածվելու հեռանկարը, ժողովրդավարական ինտիտուտների հաստատման անշրջելիության հանգամանքը, ընդունելով, որ զինված ուժերում մարդու իրավունքների պաշտպանությունն անխզելիորեն կապված է զինված ուժերի մարտունակության հետ, և մարդու իրավունքների` որպես կարևոր բաղադիչի անտեսումը կամ ստորադասումն ուղղակիորեն ազդելու է բանակի մարտունակության և բարոյահոգեբանական վիճակի վրա` իր ամբողջական հետևանքներով հանդերձ, անհրաժեշտ է ստեղծել անկախ Ռազմական Օմբուդսմենի ինստիտուտ, որը կընտրվի Ազգային Ժողովի կողմից:

ՀՀ ռազմական օմբուդսմենը պետք է օժտված լինի առնվազն այնպիսի իրավասություններով, որը նրան հնարավորություն կտա`

1.Հաշվետու լինել բացառապես ՀՀ Ազգային Ժողովին, և այդ առումով զեկույցի տեսքով առնվազն տարեկան մեկ անգամ գործունեության հաշվետվություն ներկայացնել,

2.Անարգել, անսպասելի, առանց սահմանափակման և թույլտվության ցանկացած ժամանակ այցելել բոլոր տեսակի զորամասեր, որտեղ գտնվում են զինվորական ստորաբաժանումներ,

3.Սեփական նախաձեռնությամբ զինված ուժերում ցանկացած հարցի կապակցությամբ կատարել ուսումնասիրություն և արդյունքները ներկայացնել ՀՀ Ազգային Ժողով,

4.Զինծառայողների կողմից իրեն հասցեագրված դիմումների ուսումնասիրման և դրանց պատշաճ կերպով ընթացք տալու նպատակով ՀՀ պաշտպանության նախարարության և զինված ուժերի ղեկավարությունից պահանջել և ստանալ իրեն հետաքրքրող և դիմումի բովանդակությանը վերաբերող ցանկացած տեղեկատվություն,

5.ՀՀ պաշտպանության նախարարության և Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի ղեկավարությունից պահանջել և ստանալ իր նախաձեռնությամբ կատարված ուսումնասիրության արդյունքում ծագած հարցերի վերաբերյալ ցանկացած տեղեկատվություն և պարզաբանումներ,

6.Ծանոթանալ զինծառայողների նկատմամբ հարուցված քրեական, քաղաքացիական, վարչական, կարգապահական, տնտեսական և այլ իրավախախտումների վերաբերյալ այն գործերին, որոնց վերաբերյալ դատավճիռները, վճիռները, որոշումներն օրինական ուժի մեջ են մտել, ինչպես նաև այն նյութերին, որոնց կապակցությամբ մերժվել է գործերի հարուցումը:

Մեր խորին համոզմամբ, Ռազմական օմբուդսմենի գործունեության սկզբունքները, իրավասությունները և բնականոն կերպով գործելու երաշխիքները պետք է սահմանվեն օրենքով:

Բացի դա, օմբուդսմենը պետք է ապահովվի համապատասխան գրասենյակով և սպասարկող անձնակազմով, որի ծախսերը կատարվելու են ՀՀ պետական բյուջեի միջոցներից:

Հղումներ

________________________

Տե՛ս http://www.president.am/hy/Directives/item/838/

2 Տե՛ս https://www.e-gov.am/gov-decrees/item/24104/

3 Տե՛ս https://www.e-gov.am/gov-decrees/item/26525/

4 Տե՛ս http://hcav.am/events/17-07-6/

5 Տե՛ս http://www.coe.int/t/dghl/standardsetting/hrpolicy/Others_issues/Armed_Forces/Rec/Publication_FA_ru.pdf

6 Տե՛ս Dr. Karl von Gleumes. Der Wehrbeauftragte. Hilfsorgan des Bundestages bei der

Ausbung der parlamentarischen Kontrolle. Berlin, 2005 (http://www.bundestag.de/interakt/

infomat/schriftenreihen/downloads/wehrbeauftragter_download.pdf):

7 Տե՛ս http://hcav.am/wp-content/uploads/2015/07/%D5%8C%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6-%D6%85%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%BD%D5%B4%D5%A5%D5%B6.docx.pdf

8 Տե՛ս Нерсесянц В. С. Философия права, М., 1997, с. 376.

9 Տե՛ս Տե՛ս Ա. Ռ. Ավետիսյան. ''Զինվորական օմբուդսմենի հաստատություն. դերն ու գործունեության առանձնահատկությունները'': ''Հայկական բանակ''. ՀՀ ՊՆ Դ. Կանայանի անվան ազգային ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտի ռազմագիտական հանդես 4/54/ 2007թ.

10 Տե՛ս http://www.un.am/res/Human%20Rights/Armenian%20Documents/UDHR_arm.pdf

11 Տե՛ս http://www.irtek.am/views/act.aspx?aid=83237&m=%27%27&sc=#

12 Տե՛ս http://www.ombuds.am/library/browse/page/103

13 Տե՛ս file:///C:/Users/USER/Downloads/ARMENIANVERSIONHRinAF78303.pdf

14 Տե՛ս Տե՛ս Ա. Ռ. Ավետիսյան. ''Զինվորական օմբուդսմենի հաստատություն. դերն ու գործունեության առանձնահատկությունները'': ''Հայկական բանակ''. ՀՀ ՊՆ Դ. Կանայանի անվան ազգային ռազմավարական հետազոտությունների ինստիտուտի ռազմագիտական հանդես 4/54/ 2007թ.

15 Տե՛ս file:///C:/Users/USER/Downloads/ARMENIANVERSIONHRinAF78303.pdf

16Տե՛ս Խորհրդարանական հանձնակատարի իրավասության շրջանակները սահմանվում են զինված

ուժերի խորհրդարանական օմբուդսմանի մասին օրենքի 1-ին հոդվածի 2-րդ և 3-րդ կետերով։

17 Տե՛ս ''Սոմալիում Կանադայի զինված ուժերի տեղակայման հետաքննության հարցերով հանձնաժողովի մասին ավելի մանրամասն տե՛ս <http://www.forces.gc.ca/site/Reports/somalia/vol0/index_e.asp>։

18 Տե՛ս Andre Marin, “Systemic treatment of CF members with PTSD”, National Defence and Canadian Forces Ombudsman, February 2002 [Կանադայի ազգային պաշտպանության և զինված ուժերի օմբուդսման Անդրե Մարին, ‘’Կանադայի զինված ուժերի ՀՏՍԽ ախտորոշում ունեցող զինծառայողների համակարգված բուժումը’’, փետրվար, 2002 թ.], տես այստեղ՝ <http://www.ombudsman.forces.gc.ca/rep-rap/sr-rs/pts-ssp/doc/pts-ssp-eng.pdf>։

19 Տե՛ս Աղբյուրը՝ Գերմանիայի խորհրդարանի ինտերնետային կայք՝ http://www.bundestag.de/htdocs_e/orga/03organs/06armforce/index.html>:

20 Տե՛ս file:///C:/Users/USER/Downloads/ARMENIANVERSIONHRinAF78303.pdf

ՓԱՍՏԱԲԱՆ` ՆՈՐԱՅՐ ՆՈՐԻԿՅԱՆ

Լուսանկարը՝ Ֆոտոլուրի