Այսուհետ կարիք չի լինի հնարավորինս հաճախ դիմելու սահմանադրական փոփոխությունների գործընթացի. Գևորգ Դանիելյան

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

01/19/2025 23:07 ՆԳՆ-ն զգուշացնում է վարորդներին. սպասվում է ձյուն եւ բուք 01/19/2025 22:33 Էլեկտրաէներգիայի՝ վաղվա անջատման հասցեները 01/19/2025 22:22 Վրաստանի նախագահը երդմնակալությունից հետո ներում է շնորհել 613 կալանավորի 01/19/2025 22:02 Երեք իսրայելցի կին պատանդները վերադարձել են հայրենիք 01/19/2025 21:47 Վերին Լարսի անցակետը փակ է բեռնատարների համար. Հակոբյան 01/19/2025 21:36 Թուրքիայի ՆԳՆ-ն շնորհակալություն է հայտնել Հայաստանի Արդարադատության փոխնախարարին 01/19/2025 21:21 ԱՄՆ-ում TikTok-ն աշխատում է, սակայն հավելվածը ներբեռնել հնարավոր չէ 01/19/2025 21:03 Իրանը կզարգացնի ռազմական համագործակցությունը Ռուսաստանի հետ. Մասուդ Փեզեշկիան 01/19/2025 20:41 Երևանում անչափահաս տղան «Mercedes»-ով բախվել է «07»-ին, ապա՝ երկաթե սյանը 01/19/2025 20:20 Մերկելը Եվրոպային կոչ է արել միավորվել Թրամփի պատճառով 01/19/2025 20:00 Բժիշկը նախազգուշացրել է արագ նիհարելու տխուր հետևանքների մասին 01/19/2025 19:46 Հունվարի 20-ին ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանատունը փակ կլինի 01/19/2025 19:36 Ստամբուլում տեղի է ունեցել ոգեկոչման արարողություն` ի հիշատակ սպանության զոհ դարձած Հրանտ Դինքի (տեսանյութ) 01/19/2025 19:24 Հայաստանի իշխանություններն ակնհայտորեն բացարձակ անտարբեր են Արցախի ղեկավարների ճակատագրի վերաբերյալ․ ՀԱԿ 01/19/2025 19:07 Թուրքական հատուկ ստորաբաժանումների ծառայողները թուրքական ինքնաթիռով են ժամանել Հայաստան 01/19/2025 18:50 Ծաղկաձոր քաղաքում և Սպիտակի ոլորաններում ձյուն է տեղում 01/19/2025 18:36 Ռեժիսոր Տիգրան Քեոսայանը դեռ կոմայի մեջ է 01/19/2025 18:19 Երևանում թալանել են «Տոյոտա Երևան» ՍՊԸ-ի պահեստամասերի և սպասարկման բաժնի ղեկավարի երկու «Lexus»-ները 01/19/2025 17:59 Հայաստանը Թուրքիային է արտահանձնել երկու անձի. ԱԳՆ 01/19/2025 17:48 Բժիշկը բացատրել է դաշտանադադարի տհաճ ախտանիշի առաջացման պատճառները 01/19/2025 17:35 Զովունիում բախվել են «ԳԱԶ 3110»-ն ու «Volkswagen»-ը․ վերջինը կիսակողաշրջված հայտնվել է բնակչի այգում 01/19/2025 17:17 Թրամփը կոչ է արել փրկել TikTok-ը 01/19/2025 17:07 Վաշինգտոնում ստորագրված փաստաթղթով ոչ միայն աղավաղվել են միջազգային կազմակերպությունների արձանագրած որակումները, այլև փորձ է արվել կանխորոշելու միազգային դատական ատյանների վճիռները. Գեւորգ Դանիելյան 01/19/2025 16:53 Միածնաէջ Մայր Տաճարում գերիների համար աղոթք է կատարվել 01/19/2025 16:35 Գերմանական խոշոր բանկը կկրճատի հազարավոր աշխատակիցների 01/19/2025 16:16 Պուտինի նվերը Իրանի նախագահին՝ ի հիշատակ Մոսկվա այցի 01/19/2025 16:05 Համաձայն եմ Դանա Ուայթի հետ․ հայտնի է Ծառուկյանի ապաքինման ժամկետը 01/19/2025 15:51 Արագածոտնում ընտանիքի 5 անդամ շմոլ գազից թունավորման հետևանքով տեղափոխվել է հիվանդանոց 01/19/2025 15:31 Հայտնի է ռուս դպրոցականների ճաղատանալու պատճառը 01/19/2025 15:15 Պուտինը Լուկաշենկոյին հաջողություն է մաղթել առաջիկա ընտրություններում 01/19/2025 15:00 Պետերբուրգում պարզել են տաճարի մոտ տաբատը հանած դեռահասների ինքնությունը 01/19/2025 14:41 Նիգերիայում բենզատարի պայթյունի հետեւանքով 70 մարդ Է զոհվել (տեսանյութ) 01/19/2025 14:36 Հանրապետության ողջ տարածքում սպասվում է ձյուն 01/19/2025 14:14 Իսրայելը բանտերից ազատ կարձակի 90 պաղեստինցի կանանց՝ ՀԱՄԱՍ-ի երեք պատանդների դիմաց 01/19/2025 14:03 Ռուսաստանում ևս Tiktok-ի աշխատանքում խափանում է տեղի ունեցել 01/19/2025 13:45 Արագածոտնի մարզի Թալին համայնքում գործարկվելու են էլեկտրական շչակներ 01/19/2025 13:31 Ֆրանսիայի հրապարակում բախվել են Jaguar-ը, Opel-ն ու Kia-ն․ կա վիրավոր 01/19/2025 13:13 Գազայի հատվածում հրադադարի մասին համաձայնագիրն ուժի մեջ է մտնում այսօր 01/19/2025 13:00 Հանրապետության մի շարք հասցեներում կդադարեցվի ջրամատակարարումը 01/19/2025 12:48 Ադրբեջանը ռուս-իրանական վերահսկողության տակ է անցնում. քաղաքագետ 01/19/2025 12:29 Բայդենը փորձում է բարդացնել Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները Թրամփի համար. Լավրով 01/19/2025 12:12 Կատարվելու են պայթեցման աշխատանքներ 01/19/2025 11:52 Ադրբեջանում պահվող հայ գերիների գործով երկու գանգատ է ներկայացվել ՄԻԵԴ 01/19/2025 11:36 Կրակոց՝ Կոտայքի մարզում․ կասկածյալը վիրավորի եղբայրն է 01/19/2025 11:11 Փրկարարներն արգելափակումից դուրս են բերել 7 ավտոմեքենա 01/19/2025 10:59 Ոստիկանական մեքենայի մասնակցությամբ ՃՏՊ՝ Ադրբեջանում․ երկու երեխա է մահացել 01/19/2025 10:44 Tik Tok-ն արգելափակվել է ԱՄՆ-ում 01/19/2025 10:27 Հանրապետությունում առանձին շրջաններում սպասվում է ձյուն 01/19/2025 10:10 Թրամփը ժամանել Է Վաշինգտոն երդմնակալության 01/19/2025 09:52 Ստեփանծմինդա-Լարս ավտոճանապարհը փակ է բեռնատարների համար

01/19/2025 19:07 Թուրքական հատուկ ստորաբաժանումների ծառայողները թուրքական ինքնաթիռով են ժամանել Հայաստան 01/18/2025 13:31 Որևէ խորհրդի անդամ լինելու ոչ պատրաստակամություն եմ հայտնել, ոչ էլ՝ կլինեմ, ես որևէ մեկին չեմ միացել, իրենք են ինձ միացել․ Միքայել Սրբազան 01/18/2025 17:16 Բոլոր գերիները, պահվող անձինք, ազատազրկվածները, որոնք երբևէ եղել են Ադրբեջանի իրավազորության ներքո, ենթարկվել են անմարդկային վերաբերմունքի․ Զեյնալյան 01/18/2025 18:52 Վլադիմիր Պուտինի ավագ եղբոր մասին որոշ տեղեկություններ են պարզվել 01/18/2025 20:04 «Քեզ ասու՛մ եմ ներկա դիր, դու՛ չես որոշողը, դու՛ փոքր մարդ ես». Ավանի թիվ 57 մնակապարտեզի ղեկավարը բաց նամակ է հղել Ավինյանին 01/18/2025 13:35 Amnesty International-ն արձագանքել է Ռուբեն Վարդանյանի հայտարարությանը 01/18/2025 11:52 Թրամփը երդմնակալության հաջորդ օրն իսկ կսկսի միգրանտների արտաքսումը. WSJ 01/18/2025 08:07 Ինչու ՀՀ վարչապետը չի հրավիրվել ինաուգուրացիային․ «Հրապարակ» 01/18/2025 11:12 Արդար ժողովրդին Աստված ինքը կօժտի արդար լիդերներով, իսկ անարդար ժողովուրդն էլ կզրկվի արդար լիդերներ ունենալու շնորհից. Փաշինյան 01/19/2025 15:00 Պետերբուրգում պարզել են տաճարի մոտ տաբատը հանած դեռահասների ինքնությունը 01/18/2025 18:19 Վիտալի Բալասանյանը հրապարակել է իր նամակը նոյեմբերի 9-ի հայտարարության կողմերի ղեկավարներին 01/18/2025 15:04 Իրանի իշխանությունները՝ Ռաիսիի ուղղաթիռի վթարի մասին 01/18/2025 08:15 10 տարում ԱԺ կրտսեր փորձագետից՝ ՀՀ Գլխավոր հարկադիր կատարող․ ով է Սիրո Ամիրխանյանը. «Ժողովուրդ» 01/18/2025 20:30 Ալիեւի պրովոկացիան ձախողվեց. Գրիգոր Բալասանյան (տեսանյութ) 01/19/2025 16:05 Համաձայն եմ Դանա Ուայթի հետ․ հայտնի է Ծառուկյանի ապաքինման ժամկետը 01/18/2025 21:55 Հոսանքազրկումներ Երևանում ու գրեթե բոլոր մարզերում՝ երկուշաբթի 01/19/2025 17:07 Վաշինգտոնում ստորագրված փաստաթղթով ոչ միայն աղավաղվել են միջազգային կազմակերպությունների արձանագրած որակումները, այլև փորձ է արվել կանխորոշելու միազգային դատական ատյանների վճիռները. Գեւորգ Դանիելյան 01/19/2025 21:36 Թուրքիայի ՆԳՆ-ն շնորհակալություն է հայտնել Հայաստանի Արդարադատության փոխնախարարին 01/18/2025 15:37 Վահրամ Սահակյանի վերաբերյալ քրեական վարույթ է նախաձեռնվել 01/19/2025 17:48 Բժիշկը բացատրել է դաշտանադադարի տհաճ ախտանիշի առաջացման պատճառները

Այսուհետ կարիք չի լինի հնարավորինս հաճախ դիմելու սահմանադրական փոփոխությունների գործընթացի. Գևորգ Դանիելյան 07/16/2015 11:09 | Սահմանադրական բարեփոխումներ

Սահմանադրական բարեփոխումների հայեցակարգին հաջորդեց բուն նախագծի մշակման փուլը, իսկ արդեն հուլիսի 15-ին հրապարակվեց Սահմանադրության նախագծի 1-ից 7-րդ գլուխները. նախատեսվում է նախագծի ամբողջական տեքստն օգոստոսի 1-ին հանձնել Հանրապետության Նախագահին: Նախագծին առնչվող որոշ էական հարցադրումներին խնդրել ենք անդրադառնալ Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի անդամ, ԵՊՀ սահմանադրական իրավունքի ամբիոնի վարիչ, իրավագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Գևորգ Դանիելյանին:

- Նախագծում կառավարման խորհրդարանական ձևը, թերևս, ներկայացված է առանց այլընտրանքի, ինչո՞վ եք բացատրում այսպիսի դիրքորոշումը, որքանո՞վ է այն համահունչ պետական անվտանգության երաշխավորմանը: Գաղտնիք չէ, որ կենտրոնացված կառավարման համակարգն առավել փաստացի պատերազմական վիճակի մեջ գտնվող երկրի համար առավել նախընտրելի է:

- Այլընտրանքային տարբերակ ներկայացնելու անհրաժեշտություն չծագեց, քանի որ հանրային քննարկումների արդյունքները բերեցին այն համոզման, որ որոշ, ոչ էական բացառություններով հանդերձ, առավել ընդունելի ու հիմնավորված համարվեց կառավարման խորհրդարանական ձևը: Ինչ վերաբերում է երկրի պաշտպանունակության ու ռազմական ոլորտում կառավարման արդյունավետության խնդիրներին, ապա դրանք մասնագիտական հանձնաժողովի առջև միանշանակ բարձրացրեց նաև Հանրապետության Նախագահը:

Ավելին, հայտնվեց այն դիրքորոշումը, ըստ որի՝ կիսանախագահական կառավարման ձևից խորհրդարանական կառավարման ձևին անցումը կարող է թույլատրելի լինել միայն մի պայմանով՝ եթե այն ուղեկցվի հավուր պատշաճի հիմնավորված այնպիսի կառուցակարգերով ու ընթացակարգերով, որոնք աներկբայորեն կերաշխավորեն երկրի պաշտպանունակության իրավական անխոցելի հիմքեր ու նախադրյալներ: Մասնավորապես, խնդիր դրվեց կանխատեսելի իրավակարգավորումներով լուծել գլխավոր հրամանատարի նշանակման, լիազորությունների շրջանակների արդյունավետ գործելուն միտված կարգավիճակի հարցադրումները: Հանձնաժողովի կողմից առաջադրված լուծումները, կարծում ենք, համարժեք են հիշյալ մտահոգությունները փարատելու տեսանկյունից:

Մասնավորապես, պատերազմական վիճակում գլխավոր հրամանատարն ի պաշտոնե համարվում է Վարչապետը, սակայն նա կարող է այլ համապատասխան անձի նշանակել այդ պաշտոնում, որն օգտվելու է համարժեք կարգավիճակից: Ռազմական ոլորտում կառավարման, ինչպես նաև գործադիր իշխանության ու օրենսդիր իշխանության փոխհարաբերություններում սահմանվում են այնպիսի չափանիշներ, որոնք մի կողմից չեն խաթարի իշխանությունների բաժանման ու հավասարակշռման սկզբունքը, մյուս կողմից չեն ձախողի ռազմական կառույցների բնականոն գործունեությունը, այդ թվում՝ որևէ կերպ խոցելի չեն դարձնի ռազմական գաղտնիք կազմող տեղեկատվության հուսալի պահպանությունը:

Այնուամենայնիվ, քաղաքական որոշ ուժեր, դեմ արտահայտվելով խորհրդարանական կառավարման ձևին, միաժամանակ տեսակետ էին հնչեցնում, որ փորձ է արվում այդպիսով երաշխավորել իշխանությունների դյուրին վերարտադրությունը:

Այս դիրքորոշումը միայն հետագայում փոխկապակցվեց կառավարման ձևի հետ, իսկ սկզբնական փուլում բուն սահմանադրական բարեփոխումների նախաձեռնությունն անվերապահորեն այդպիսին գնահատվեց, ինչը վկայում է այդ բնույթի դիրքորոշումների բացառապես այնպիսի քաղաքական ուղղվածության մասին, որի դեպքում նախապատվությունը տրվում է վերացական կարծիքների: Իհարկե, դա միտված է հանրության մեջ որոշակի մերժողական տրամադրություններ սերմանելուն, ինչը մասամբ հաջողվում է: Ինքս համարժեք կանդրադառնայի այդ տեսակետներին, սակայն հարկադրված եմ սպասել մինչև դրանք կուղեկցվեն կոնկրետ փաստարկներով:

Հավելեմ, որ նախագիծը հուշում է, որ բոլորովին այլ մոտեցումներ են որդեգրվել: Մասնավորապես, ոչ միայն պարզապես չկան, այսպես կոչված, իշխանությունը դյուրին վերատադրելու եղանակներ, այլև առաջադրված են մի շարք լրջագույն իրավական լուծումներ, որոնք հանգեցնելու են ժողովրդավարական առանցքային բաղադրիչների լայնածավալ ներդրմանը:

Նպատակահարմար եմ գտնում անդրադառնալ առանձին սոսկ մասնավոր օրինակների՝ առաջարկում ենք խորհրդարանին օժտել անհամեմատ լայն վերահսկողական լիազորություններով, խորհրդարանում էապես ընդլայնել ընդդիմադիր քաղաքական ուժերի կարգավիճակը, վերջիններս ոչ միայն երաշխավորված պատասխանատու դիրքեր կզբաղեցնեն խորհրդարանական մարմիններում, այլև ի զորու կլինեն ազդելու օրինաստեղծ գործունեության, վերահսկողական և կադրային քաղաքականության վրա, քանի որ սահմանվելու է օրգանական օրենքներ ընդունելու համար անհրաժեշտ քվեի բարձր շեմ, գործադիր իշխանության բոլոր մարմինների նկատմամբ սահմանել խորհրդարանական վերահսկողություն, խորհրդարանում որոշակի տեղեր հատկացնել ազգային փոքրամասնություններին և այլն:

Ազգային ժողովն ընտրվելու է համամասնական ընտրակարգով, որին մասնակցող բոլոր կուսակցությունները և դաշինքները նախապես պետք է ներկայացնեն վարչապետի թեկնածուին և ծրագրային հիմնադրույթները: Հանրապետության Նախագահը չի ունենալու անմիջական մանդատ, նրան կընտրեն ընտրիչները՝ 7 տարի ժամկետով: Հանրապետության Նախագահն այլևս չի իրականացնելու գործադիր իշխանության էական գործառույթներ:

Խորհրդարանի կողմից ընտրվող պետական մարմինների ու պաշտոնյաների ցանկը կմնա նույնը, միաժամանակ այդ ցանկում կներառվեն Հանրապետության Նախագահը (այս դեպքում կլինեն նաև այլ ընտրիչներ), դատավորների մի հատվածը և այլն:

Կիսանախագահական կառավարման ձևի կողմնակիցները խնդրահարույց են համարում խորհրդարանական կառավարման ձևի պարագայում երկրի պաշտպանունակությունը, ընդ որում, այդ հիմնախնդրին անդրադարձել է նաև Հանրապետության Նախագահը:

Կառավարման խորհրդարանական ձև ընտրել են նաև այնպիսի երկրներ, որոնք ևս գտնվում են փաստացի պատերազմական վիճակում, և որոնց փորձն էլ հանգամանորեն ուսումնասիրվել ու հաշվի է առնվել: Ի դեպ, նախագծով նախատեսվել է, որ պատերազմի ժամանակ հիշյալ հրամանատարը երկրի վարչապետն է, միաժամանակ, կառավարությունը կարող է մեկ այլ համապատասխան անձի նշանակել այդ պաշտոնում: Այս լուծումները հանգամանորեն ներկայացվել են Հանրապետության Նախագահին և քաղաքական ուժերին: Դրանց առնչությամբ քաղաքական ուժերի շրջանում, ըստ էության, ձեռք է բերվել որոշակի համաձայնություն:

Բոլոր այն քաղաքական ուժերը, որոնք գտնում են, որ այդպիսով խաթարվում է իրենց առաջնորդին Հանրապետության Նախագահ առաջադրելու ծրագրերը, կարող են համամասնական ընտրակարգով մասնակցել խորհրդարանական ընտրություններին՝ իրենց թեկնածուին ներկայացնելով վարչապետի պաշտոնում: Ընդ որում, նախագծով Վարչապետի համար նախատեսվում են առավել լայն լիազորություններ, քան գործող Հանրապետության Նախագահի համար, պարզապես դրանք ուղեկցվել են որոշակի հակակշիռներով, որոնք անհրաժեշտ են՝ իրավաչափ վերահսկողություն իրականացնելու և սահմանադրական պատասխանատվության լծակները կիրառելու նկատառումով: Չեմ կարծում, թե վերահսկողության ու պատասխանատվության բաղադրիչները կարող են մտահոգիչ լինել:

- Ի՞նչ է տալիս Սահմանադրությունն այն մարդուն, որը չունի իշխանություն, սակայն ունի ողջամիտ գաղափարներ և մեծ ցանկություն անձամբ մասնակցելու իր երկրի կառավարման ու բարեփոխումներ իրականացնելուն:

- Գործող Սահմանադրությունն այդ հարցադրման տեսանկյունից լավագույնը համարվել չի կարող, այն առնվազն չի ամրագրում քաղաքացիական նախաձեռնության կարգով հանրաքվեներ անցկացնելու իրավական հնարավորություն, իսկ հանրային իշխանության մարմինները գործնականում չեն դիմում այդ միջոցին, քանի դեռ իրեն զգացնել չի տալիս համապատասխան հակակշիռը: Նախագծով առաջարկվում է հանրաքվե նախաձեռնելու իրավունք վերապահել նաև քաղաքացիներին: Ընդ որում, այդպիսի իրավունք կարող է վերապահվել նաև այն դեպքում, երբ Ազգային ժողովն արդեն ընդունել է օրենք, սակայն ընդդիմադիր քաղաքական ուժերը գտնում են, որ այն չի բխում հանրության շահերից և դրա ուժի մեջ մտնելը պետք է կասեցնել մինչև հանրաքվեի արդյունքները:

Հաշվի առնելով քաղաքացիական հասարակության ձևավորման արդի դրսևորումներն ու միտումները, կարելի է հուսալ, որ հանրաքվե նախաձեռնելու ինստիտուտն այսուհետ կունենա գործնական կիրառում, ինչը ոչ միայն լուրջ հակակշիռ է օրենսդիր իշխանության մարմնին, այլև հանրության իրավական մշակույթը հիրավի խթանելու կարևոր լծակ է:

Հավելեմ, որ նախագծով նախապատվությունը տրված է հիմնական իրավունքներն ու ազատություններն, ինչպես նաև յուրաքանչյուրի սահմանափակումների հիմքերն առավել հստակ ու սպառիչ սահմանելու մեթոդաբանությանը:

- Մեր իրականությունում մտահոգիչ է համարվում նաև դատավորների անկախության երաշխավորման հիմնախնդիրը: Այս խնդիրը սահմանադրաիրավական ինչպիսի՞ կարգավորումներով է լուծվելու:

Համոզված եմ, առաջադրվում են լրջագույն երաշխիքներ՝ ինչպես հնարավոր արտաքին, այնպես էլ ներհամակարգային ազդեցությունից դատավորներին զերծ պահելու նկաառումով: Նախ, արդարադատության խորհրդին փոխարինող Բարձրագույն դատական խորհրդում հավասար թվով լինելու են իրավագետներ և գործող դատավորներ, ինչը կբացառի կորպորոտիվ շահերով թելադրված մոտեցումները: Դատական ատյանների նախագահները կընտրվեն որոշակի ժամկետով և ընդամենը մեկ անգամ, մասնավորապես նախատեսվում է, որ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահը կընտրվի 6 տարի ժամկետով: Սահմանադրական դատարանի դատավորների պաշտոնավարումը կսահմանվի 12 տարի և դարձյալ մեկ անգամ, ինչը ևս միտված է նրանց նկատմամբ ազդեցության շարժառիթների բացառմանը:

-Հասկանալի է, որ Սահմանադրությունն ինքնին չի կարող երաշխավորել սահմանադրականություն, իրավական նիհիլիզմը բոլոր հարթություններում հաղթահարելու իրական գործիք: Ինչպե՞ս եք պատկերացնում այս խնդրի լուծումը:

- Առնվազն երկու ինստիտուտ կմատնանշեի, որոնք էապես կբարելավեն սահմանադրականության ցուցիչները՝ սահմանադրական պատասխանատվություն և սահմանադրականության մշտադիտարկում: Այս ինստիտուտների կուղեկցվեն հուսալի կազմակերպաիրավական երաշխիքներով:

Ի դեպ, այսուհետ կարիք չի լինի նաև հնարավորինս հաճախ դիմելու սահմանադրական փոփոխությունների գործընթացի, քանզի այդ խնդիրը մասամբ կլուծեն օրգանական խնդիրները, մասամբ էլ Սահմանադրական դատարանի որոշումներում ամրագրված իրավական դիրքորոշումները: