Փաստ ինֆո

Խորհրդային սիրված ֆիլմերից մեկում այսպիսի մի արտահայտություն կա. Ժամանակին նրան առաջադրել են հասարակական աշխատանքի և այդ պահից  ոչ մի կերպ չեն կարողանում նորից հետ դնել (Когда-то её выдвинули на общественную работу и с тех пор никак не могут задвинуть обратно. “Служебный роман”):

Մեր օրերում էլ այս խոսքն իր հրատապությունը չի սպառել, նորանկախ Հայաստանում էլ, եթե նկատել եք, ում ինչ աթոռ էլ որ բաժին է հասնում, ատամներով կառչում է ու ոչ մի կերպ չի ուզում հետ գնալ: Ընդ որում, «աթոռ» ասելով միայն պաշտոնը չէ, որ պետք է հասկանանք: Այս երևույթը համատարած է, կյանքի բոլոր ոլորտներում` կառավարման, քաղաքական, մշակութային, անգամ՝ հասարակական ու իրավական:

Մեր կյանքի բոլոր ոլորտները նաև ախտահարված են «ես»-ի համախտանիշով: Յուրաքանչյուր մեկը համոզված է, որ ինքը միակն է, ով արժանի է այդ «գահին»։ Ի դեպ, այս համախտանիշով տառապողները չեն մոռանում քննադատել ու մեղադրել ուրիշներին՝ անարժան լինելու համար։  

Հասարակական կառուցվածքի ամենաստորին շերտից մի փոքր վեր բարձրացած ցանկացած մեկին թվում է, ավելի ճիշտ` նրա համար անհերքելի ճշմարտություն է, որ իրենից բացի ոչ ոք չի կարող անել այն ինչ ինքն է անում, և, որ ամենակարևորն է, ինքը ճշմարիտ է միշտ` անկախ նրանից, թե ինչ է անում կամ ինչպես: Կարևորն այն է, որ նա համոզված է` ուրիշ ոչ ոք դա չի կարող անել այնպես, ինչպես ինքը:

Այստեղից էլ առաջանում են մեզանում այնքան տարածված երևույթները. Օրինակ` ոչ մեկի կարծիքը չլսելու, չհարգելու, մերժելու, ժխտելու, կամ ասենք` սեփական անձից բացի մնացած բոլորին վատաբանելու, նվաստացնելու սովորույթները: Փոխարենը` սեփական անձը միշտ գերագնահատվում է, փայփայվում, միայն թե որևէ մեկի մտքով չանցի հակառակվել, կամ քննադատել: Սրանից մեծ վիրավորանք մարդկային ցեղի այս տեսակի համար ուղղակի  գոյություն չունի:

Ավելին, մի տեսակ արդեն չենք էլ պատկերացնում մեր քաղաքական գործիչներին առանց այս սինդրոմի, ինչը վարակիչ է դարձել նաեւ հասարակական եւ իրավական համայնքի շրջանում։ Թվում է, թե հասարակական սեկտորը պետք է լինի ավելի ազատամիտ, ավելի մաքուր, ավելի անկաշառ ու ավելի արդարամիտ, որ իրեն իրավունք վերապահի խոսել այլոց բացթողումների ու արատավոր դրսեւորումների մասին, առավել եւս, երբ հավակնում է դիտարկման, այլ  խոսքով ասած՝ հասարակական վերահսկողության տակ վերցնել ինչ-որ մի գործընթաց։ Բայց արի ու տես, որ հենց նման ՀԿ-ներն են ավելի շատ թաթախված տարաբնույթ «խարդախությունների» մեջ։

Օրինակ՝ առաջին անգամ Հայաստանը փորձեց ավելի հրապարակային կազմակերպել ՄԻԵԴ-ում ՀՀ դատավորի թեկնածուների ընտրությունը՝ հնարավորություն տալով ոլորտի մասնագետներին ինքնառաջադրվել։

Մեկ տասնյակից ավել թեկնածուներ առաջադրվեցին, ովքեր կարծում են, որ իրենց փորձառությունն ու գիտելիքները բավարար են ՄԻԵԴ-ում դատավոր աշխատելու համար։ Հանուն ճշմարտության պետք է արձանագրենք, որ թեկնածուների թվում իրոք կան արժանի անձինք, ովքեր կարող են կատարել այդ բարձր առաքելությունը, բայց կան նաեւ միջակություններ, «ես»-ի համախտանիշով տառապողներ, որոնք ուրախացան ընձեռված հնարավորության, «Պատմական պահի» համար՝ սեփական անձի քարոզչության, PR-ով զբաղվելու համար։

Համաձայնեք, որ ոչ մի իրեն հարգող մասնագետ, առավել եւս լուրջ պաշտոնի հավակնորդ իրեն թույլ չի տա իր իսկ ստեղծած ՀԿ-ին զբաղվել սեւ PR-ով՝ անվանարկելով իր մրցակիցներին։ Բայց արի ու տես, որ Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանում դատավոր աշխատելու հայտ ներկայացրած հայ թեկնածուների թվում կան հենց սեւ PR-ի ջատագով (ներ), ովքեր ոչ թե սեփական անձի առավելությունները ներկայացնելով ու գետելիքներով են փորձում ստանալ հանրության եւ մասնագիտական հանձնաժողովի վստահությունը, այլ այլոց «սեւացնելով»՝ չգիտակցելով, որ ուրշներին վարկաբեկելով նախեւառաջ վարկաբեկում է ինքն իրեն։

Իսկ եթե իր իսկ հիմնադրած ՀԿ-ն ինքնագործունեությամբ է զբաղված, կամ մյուս համահիմնադիրները գործում են առանց իր կարծիքը հաշվի առնելու, ապա դա արդեն մտահոգվելու տեղիք է տալիս, թե ինչպես կարող է անգամ ՀԿ-ում մարդու իրավունքների հավասար պաշտպանության, փոխադարձ հարգանքի, իրավամտածողության անհրաժեշտ մթնոլորտ ձեւավորել, չհաջողած անձը հավակնել ստանձնել մարդու իրավունքների պաշտպանի դերը Եվրոպական դատարանում։

Պարոնայք՝ սովորեք հանրությանը ներկայանալ Ձեր կերպարով, Ձեր անցած ուղով ու կենսագրությամբ, գաղափարներով ու ծրագրերով։

Չարախոսությունը վաղուց այլեւս սպառել է իրեն։