Փաստ ինֆո

Օրերս ՀՀ քննչական կոմիտեի նախագահի նորանշանակ տեղակալ, իրավագիտության դոկտոր Արթուր Ղամբարյանը ուշագրավ գրառում է թողել համացանցում՝ գործի արդարացի քննության սկզբունքի օրենսդրական նորմի, դրան շատ դեպքերում հակասող պրակտիկ կիրառման ու այս առնչությամբ իր դիրքորոշման մասին:

Մասնավորապես, Արթուր Ղամբարյանն արձանագրում է՝ քննիչը իրավաբանորեն և հոգեբանորեն (մտածողությամբ) դեռևս շարունակում է հանդիսանալ մեղադրանքի կողմ, նրա կողմից մեղադրյալին արդարացնող ապացույցներ հավաքելու պահանջը զուտ տեսական դատողություն է:

Այդ պահանջը թեև ամրագրված է օրենսդրորեն՝ ՀՀ քրեական  դատավարության օրենսգրքի 17-րդ հոդվածում՝  Գործի արդարացի քննությունը, սակայն, իրավական ռեալիզմի տեսանկյունից այն չի արտացոլվում քննչական մարմինների աշխատանքում:

«Քննիչների հոգեբանության և իրավամտածողության մեջ ամրապնդված է այն գաղափարը, որ նրանք կոչված են ձեռք բերելու միայն դատարանում մեղադրանք պաշտպանելու համար դատախազին անհրաժեշտ ապացույցներ», ուստի` հանրության և փաստաբանական համայնքի համար քննիչի գործառույթն ընկալվում և բնորոշվում է առավելապես մեղադրական ուղղվածությամբ:

Բացառիկ են այն դեպքերն, ըստ Արթուր Ղամբարյանի, երբ քննիչի կողմից համակողմանի քննության արդյունքում ձեռք են բերվում արդարացնող ապացույցներ, իսկ առանձին գործերով քրեական հետապնդումը դադարեցվում է միայն այն ժամանակ, երբ սպառվել են ամեն գնով մեղադրական ապացույցներ «ձեռք բերելու» եղանակները և լրացել են կալանքի առավելագույն ժամկետները:

«Նման դեպքերում, քննիչը և դատախազը, թեև նախապես գիտակցում և կանխատեսում են քրեական հետապնդումը դադարեցնելու անխուսափելիությունը, միևնույնն է շարունակում են քրեական վարույթը՝ մինչև կալանքի ժամկետի լրանալը»,- նշում է Արթուր Ղամբարյանը ու եզրահանգում. «Պետք է փոխվի քննիչի իրավամտածողությունը և քննության գործառույթի նկատմամբ սեփական դիրքորոշումը»:  

Այս գրառումը մեկնաբանելու խնդրանքով «Փաստինֆո»-ի թղթակիցը դիմեց ՀՀ փաստաբանների պալատի նախագահի տեղակալ, փաստաբան Կարեն Մեժլումյանին: Փաստաբանը, շնորհավորելով Արթուր Ղամբարյանին Քննչական կոմիտեի նախագահի տեղակալի պաշտոնում նշանակվելու կապակցությամբ, հույս հայտնեց, որ Արթուր Ղամբարյանի՝ դատախազության համակարգում ու գիտական աշխատանքի մեկտեղումը, ինչպես նաև մինչև Քննչական կոմիտեում հայտնվելը  կարճատև, սակայն արդյունավետ փաստաբանությամբ զբաղվելը կօգնեն նրան հետագա աշխատանքում: 

«Սոցցանցում դրվում էր իր միջնորդությունը և պատասխան խուսագիր` քննիչի կողմից, իր մեկնաբանությունը, որ չի կարելի այդպես անել, այսինքն՝ նա նաև այս տեսանկյունից տեսավ, թե իրականում ինչ է կատարվում: Դա կօգնի ավելի օբյեկտիվ հարցին նայել»,- ասաց Կարեն Մեժլումյանը:  
 
Փաստաբանն իր հերթին նշեց, որ Քրեական դատավարության օրենսգրքի 17-րդ հոդվածի երրորդ մասը հստակ ասում է. «Քրեական հետապնդում իրականացնող մարմինը պարտավոր է ձեռնարկել սույն օրենսգրքով նախատեսված բոլոր միջոցները` գործի հանգամանքների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտման համար, պարզել ինչպես կասկածյալի և մեղադրյալի մեղավորությունը հիմնավորող, այնպես էլ` նրան արդարացնող, ինչպես նաև` նրանց պատասխանատվությունը մեղմացնող և ծանրացնող  հանգամանքները»:

Այսինքն՝ օրենքը հստակ ասում է, որ քրեական հետապնդում իրականացնող մարմինը՝ ի դեմս քննիչի, պարտավոր է լրիվ, օբյեկտիվ ու բազմակողմանի քննել և ի հայտ բերել, պարզել նաև արդարացնող հանգամանքները: Դա բխում է ինչպես անմեղության կանխավարկածի սկզբունքից, այնպես էլ՝ դեռևս հին Հռոմից եկած այն սկզբունքից, որ ավելի լավ է 100 մեղավոր ազատության մեջ մնա, քան մեկ անմեղ բանտարկվի:

Այն հարցին, թե արդյոք հնարավո՞ր է կոտրել վերոհիշյալ կարծրատիպերը և ի՞նչ ակնկալիքներ կան Քննչական կոմիտեից, Կարեն Մեժլումյանը հույս հայտնեց, որ հնարավոր է կարծրատիպերը կոտրել:

«Ակնկալիքներս լավն են»,- ասաց փաստաբանը՝ ընդգծելով, որ գերատեսչական շահերից դուրս քննչական մարմնի ստեղծման մտահղացումն էլ ըստ էության լավն է:

«Հուսով եմ, որ Կոմիտեի ղեկավարությունը պրակտիկ աշխատանքն այնպես կկազմակերպի և դրա հիմքում այնպիսի սկզբունքներ կդնի, որ կբացառվեն կողմնակի ազդեցությունները ու կկատարվի օբյեկտիվ քննություն իրականացնելու պահանջը՝ եթե չեն ուզում, որ դրական նախաձեռնությունը նորից փչանա»: