Փաստ ինֆո

Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի  նախագիծը ներկայումս «դռնփակ» քննարկումներ է անցնում Ազգային ժողովի պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովում: Փակ դռների հետևում քննարկումների մասնակիցները խոստանում են մոտ ժամանակներս բացել փակագծերը եւ «գաղտնազերծել» փոփոխությունները: Հայտնի է, որ որոշ նորամուծություններ միանշանակ չեն ընդունվում, այդ թվում՝ մասնագետների կողմից:

Ըստ ՀՀ Ազգային ժողովի կայքէջում տեղադրված նախագծի, որը վերջնական տարբերակը չէ, որոշակի փոփոխություններ կան  դատական վարույթի հրապարակայնության  կամ այն սահմանափակելու հարցերում:

Այսպես, Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի նախագծով դռնբաց դատական նիստին իրավունք ունի ներկա լինել 16 տարին լրացած յուրաքանչյուր ոք, իսկ դատարանի թույլտվությամբ` նաև 16 տարին չլրացած անձը:

Կողմի միջնորդությամբ կամ դատարանի նախաձեռնությամբ «հանրության ներկայացուցիչների և լրատվության միջոցների մասնակցությունը դատական նիստին կամ դրա մի   մասին դատարանի որոշմամբ կարող է արգելվել, եթե դա չի հանգեցնի հրապարակայնության   սկզբունքի չարդարացված սահմանափակման, և եթե դա անհրաժեշտ է ապահովելու համար՝

1) մասնավոր կամ ընտանեկան կյանքի գաղտնիությունը,
2) անչափահասի իրավաչափ շահերի պաշտպանությունը,
3) վարույթին ներգրավված անձի կամ նրա մերձավորի անվտանգությունը,
4) պետական կամ ծառայողական գաղտնիքի պաշտպանությունը»:

Համեմատության համար նշենք, որ «անչափահասի իրավաչափ շահերի պաշտպանության»  նկատառումներից ելնելով հրապարակայնության սահմանափակումը նոր դրույթ է Քրեական դատավարության օրենսգրքում:

Գործող օրենսգրքի դրույթի  համաձայն, դատարանի որոշմամբ դռնփակ դատական քննություն կարող է անցկացվել պետական և ծառայողական գաղտնիքների հետ առնչվող  հանցագործությունների գործերով, ինչպես նաև

1)անձնական և ընտանեկան կյանքին, անձի պատվին և արժանապատվությանն առնչվող հանցագործությունների վերաբերյալ գործերով,

2) անձի սեռական ազատության և սեռական անձեռնմխելիության դեմ ուղղված հանցագործությունների վերաբերյալ գործերով,

3) քրեական դատավարությանը մասնակցող անձանց կամ նրանց մերձավոր ազգականների պաշտպանության անհրաժեշտության դեպքում։  

Դատարանը դռնփակ դատական քննություն կարող է անցկացնել նաև ազգային անվտանգության և հասարակական կարգի պաշտպանության նկատառումներով, ինչպես նաև սույն օրենսգրքով նախատեսված այլ դեպքերում։ Գործող օրեսնդրությունը նախատեսում է նաև լրատվական գործունեություն իրականացնողի կամ լրագրողի միջնորդությամբ  դռնփակ դատական քննություն անցկացնելը, եթե  լրագրողին պարտադրվում է բացահայտել տեղեկատվության աղբյուրը:

Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի  նախագծում նշվում է, որ դատական նիստին ներկա անձինք իրավունք ունեն կատարել գրառում, իսկ դռնբաց դատական նիստին ներկա անձինք` նաև ձայնագրառում: Դատական նիստի ընթացքի տեսագրումը  կամ լուսանկարահանումը թույլատրում է դատարանը` մեղադրյալի համաձայնությամբ: Մեղադրյալի համաձայնության դեպքում դատական նիստի ընթացքի տեսագրումը կամ լուսանկարումը կարող է արգելվել դատարանի որոշմամբ` կողմերի կարծիքը լսելուց հետո:

Հրապարակային դաշտ է փորձ արվում տեղափոխել խափանման միջոցների կիրառման վերաբերյալ միջնորդությունների քննարկումը: Նոր քրեական դատավարության օրենսգրքի նախագծով  հստակ ամրագրվում է, որ «խափանման միջոց կիրառելու կամ կիրառված խափանման միջոցի ժամկետը երկարացնելու հարցի քննության դատական նիստը դռնբաց է, եթե վարույթ հարուցելու մասին դատարանի որոշման մեջ դատարանը չի որոշել անցկացնել դռնփակ նիստ։ Ամեն դեպքում,   դատարանը կարող է սեփական նախաձեռնությամբ կամ կողմի միջնորդությամբ դատական նիստից առաջ կամ դրա ընթացքում հիմնավորված փոխել դատական նիստի հրապարակայնության մասին որոշումը»։  

Մինչդեռ գործող Քրեական դատավարության օրենսգրքի դրույթի համաձայն, քննչական գործողություններ կատարելու և դատավարական հարկադրանքի միջոցներ կիրառելու մասին միջնորդությունները «քննում է դատավորը միանձնյա, դռնփակ դատական նիստում` միջնորդությամբ դիմած պաշտոնատար անձի կամ նրա ներկայացուցչի մասնակցությամբ»:

«Շատ հաճախ է պատահում, որ թվում է շատ դեմոկրատական  քայլ է. թվում է, որ այստեղ ամեն ինչ գոնե այդ մասով արվել է մեղադրյալի շահերից ելնելով, թվում է, թե հրապարակայնություն է տեղի ունենալու, մարդու իրավունքներն ավելի լավ են պաշտպանվելու: Շատ հաճախ է պատահում, որ փորձելով  իբրև թե մի լավ բան անել,  ստանում ենք ճիշտ հակառակ էֆֆեկտը:

Վախենում եմ, որ սա այն դեպքն է, որ հակառակ էֆֆեկտն ենք ստանալու՝ նախաքննությունը ավելի մտնելու է ստվեր»,-  կալանավորման կամ դրա ժամկետը  երկարացնելու վերաբերյալ նիստերը դռնբաց անցկացնելու նոր դրույթը «Փաստինֆո»-ի  թղթակցի հետ զրույցում  այսպես մեկնաբանեց փաստաբան Հայկ Ալումյանը՝  հավելելով, որ  խնդիրն ունի նաև երկրորդ կողմ:

Փաստաբանը պարզաբանեց, որ օրենսդիրը  գործող օրենսգրքում դռնփակ դատական նիստեր էր նախատեսել այն պատճառով, որ հիշյալ դատական նիստերին քննիչը պետք է ներկայացնի  գործի նյութերից որոշակի հատվածներ, որոնցից կբխեր, որ անձը հիմնավոր ձևով  կասկածվում է ինչ-որ հանցագործության կատարման մեջ: Նկատի ունենալով, որ նախաքննության ընթացքում այդպիսի նյութերի հրապարակայնացումը ցանկալի չէ, նույնիսկ հակացուցված է, օրենսդիրը նախատեսել էր դռնփակ քննություն: Դա հնարավորություն է տալիս պաշտպաններին դատարանին ասելու, որ քննիչից նախաքննության հետ կապված հնարավորինս շատ նյութեր պահանջի, քանի որ «դռնփակ նիստ է,  ինչի՞ց եք վախենում»:

Դռնփակ նիստի պայմաններում  այդպիսով կողմերը հնարավորություն էին ունենում անկաշկանդ ծանոթանալ  միմյանց փաստարկներին, ինչն իր հերթին հնարավորություն էր տալիս մրցակցային  դատավարություն իրականացնել: «Հիմա, երբ որ ամեն ինչ դռնբաց է լինելու, մեզ՝ պաշտպաններիս համար  պակասելու է հնարավորությունը՝   պահանջելու, որպեսզի քննիչը շատ նյութեր ներկայացնի:

Հավանաբար կգտնվեն  քննիչներ ու դատավորներ, ովքեր կասեն, դռնբաց դատական նիստ է, նախաքննությունն ընթանում է, չենք կարող թույլ տալ, որպեսզի քննիչը դատարան բերի տարբեր տեսակի ցուցմունքներ, նյութեր, որոնք նախաքննության ընթացքում նախաքննական գաղտնիք են: Այդ դեպքում նախաքննությունն ավելի շատ ստվեր կմտնի,  քան հիմա, երբ մենք դռնփակ դատական նիստերում կարողանում ենք ահագին նյութեր ստանալ»,- ասաց Հայկ Ալումյանը:

Հեղինակ` Սոնա Մաշուրյան