Փաստ ինֆո

 

Մարտական հենակետի բարձունքները  տարիներ շարունակ  բազմիցս հաղթահարած զինվորական «Վիլիսը» զորամասում հուսալի տրանսպորտի համարում ուներ և մենք մի տեսակ հարմար տեղավորվելով, դեռևս հստակ չպատկերացնելով անգամ, թե ինչ դժվարին ճանապարհով ենք գնալ-վերադառնալու` միանգամից ընթացքի մեջ մտանք: Փոշոտ ճանապարհի աջ ու ահյակ կողմերի արևից խանձված վտանգավոր զառիվեր-զառիթափից պահ էր լինում` ներքին տագնապ էի ապրում, թեպետ չէի բարձրաձայնում: Էլ չասած, որ մեկ մեքենայի համար նախատեսված այդ ճանապարհին հանդիպակաց մեկ այլ մեքենա էր դուրս գալիս՝  կամ պիտի մեքենան  թեք ընկներ, որ դիմացինն անցներ, կամ էլ` հետ-հետ գնար` մինչև նեղլիկ ճամփի մի հատվածը փոքր- ինչ լայնահուն լիներ ու երկուսին դեմ դիմաց տեղ տար`թե անցեք…

 

Ահա այսպես ոլորան առ ոլորան սրտատրոփ վեր ու վեր բարձրանալու ընթացքի մեջ զրուցելով գնում էինք: Մեքենայի շարժիչի ձայնը որքան թույլ էր տալիս լսել` լսում ու արձագանքում էինք միմյանց: Փոխգնդապետ Արամայիս Մանուչարյանն այս ճանապարհի ամեն ոլորանին ծանոթ մեկն է, նաև մի շարք զորամասերում ծառայած զինվորական. «սահման պահողի դերը մինչ այժմ պատվով կատարում ենք: Հակառակորդը չպետք է կարողանա ներթափանցել Հայաստանի Հանրապետության սահման»:

 

Այն, որ «չպետք է», աներկբա է, սակայն, մեր հայրենիքի սահմանների պաշտպանության պատմությունը արձանագրում է նաև շեղումներ այդ կանոնագրային «պիտի և պետք է» ձևակերպումներից: Իսկ նման դեպքերի համար ի՞նչ է պետք… Պատասխանն ավելի քան հստակ ու պարզ է` խոտորնակին` խոտորնակ և ավելին… «Ցանկացած ժամանակ մենք կարող ենք պատասխանել և այն կրկնակի, եռակի ավելի ցավոտ կարող է լինել: Տեսեք, տեղեր կան, որ մարտական հերթապահության ժամանակ իրենց կողմից դիտարկվում են մեր մեքենաները, նույնն էլ մեր կողմից է արվում, բնականաբար: Եթե սկսեն կրակ բացել, պատասխան ենք տալու ու դա  հնարավոր է` ավելի դառը լինի իրենց համար»: 

 

 

N  զորամասի ամենաբարձր  մարտական դիրքեր` «Մայլիխան» և «Հարսնասար» տանող գրունտային ճանապարհը աշնանն` անձրևներին դժվարանցանելի, իսկ ձմռանը որքան էլ ասենք մեքենայի համար անցանելիությունն ապահովված է, այնուհանդերձ, պատահում է, որ գրեթե անհասանելի է դառնում, և մարտական հերթապահություն իրականացնող մեր զինվորները անվտանգ տեղ հասնելու համար ոտքով են հաղթահարում բարձունքը: Հերթապահությունը վատ եղանակ ու ժամանակ չի հարցնում: Այսինքն, մենք գնում ենք շատ կոնկրետ, շատ բարդ տեղ:

 

Մինչ փոխգնդապետ Մանուչարյանը մեզ պատմում է հենակետերում վերջին տարվա ընթացքում կատարված անհրաժեշտ  պաշտպանական աշխատանքների մասին, մենք արդեն տեղ ենք հասնում: Հենակետի հետ Արմենի առաջին ծանոթությունը բազմաթիվ հարցերով է ուղեկցվում՝ սա ինչի համար է, նա ինչի համար է, և երբ արդեն սպառիչ պատասխանը ստացած է լինում սկսում է դիտարկել տարածքի մյուս հետաքրքրությունները:

 

14 օր մարտական հենակետում հերթապահած զինվորներին նայելիս, բնավ իսկ չեմ կարողանում պատկերացնել, թե նրանք ինչ-որ չնչին բանից կարող է հանկարծ վիճաբանեն ու միմյանց նկատմամբ զենք կիրառեն: Մի տեսակ պարփակ մտերմություն տեսա նրանց հայացքներում, իրենց համատեղ ծառայության կարևորության գիտակցում: Տղաներն  արդեն զենքերը հանել` կողք-կողքի դասավորել են, պատրաստ՝ հերթափոխը հանձնելու նոր եկողներին: Դասակի հրամանատարը՝ Հակոբ Սարգսյանն  ինձ ցույց է տալիս  մեր  անցած ճանապարհի կողմը՝ տեսեք՝ «ՈՒրալը» արդեն  երևում է, հասնում են…

 

Մինչ այդ մենք ներսուդրսից ուսումնասիրում ենք գետնատնակը՝ բլինդաժն իր բոլոր անկյուններով հանդերձ: Մաքուր է, հոտ չկա, խոնավություն չկա, ամեն զինծառայող ունի իր հիգիենայի պարագաները, իսկ «գիշերային հանգիստը» նառի տախտակների վրա է, ուր գցում են ներքնակներն ու հաստատ մի ականջը ձայնի՝ հանգստանում…

 

«Խոհանոցում» կաթսաներն են շարված՝ մեծ ու փոքր, իսկ զինվորների հասանելիք պահածոյացված  սնունդը և այսպես ասած՝ «սուխոյ պայոկը», արդեն գրեթե սպառվել է՝ նրանց հերթապահության օրերի ավարտին  զուգահեռ, այն յուրաքանչյուր զինվորի համար որոշակի քանակով է տրվում: Դասակի հրամանատար, երիտասարդ սպա Հակոբ Սարգսյանն ըստ իս, զինվորի հետ ավագ  ընկերոջ ու բարեկամի հանգույն է: Նա  բարձրագույն զինվորական կրթությամբ, ամուսնացած և մեկ զավակի հայր է արդեն, շուրջ  2 տարի ու կես կլինի այստեղ է, մինչ այդ՝ ծառայել է Վարդենիսի Զոդի և Ճամբարակի զորամասերում, Քարվաճառի բրիգադում: Պատմում են, որ հերթափոխերից մեկի ժամանակ՝ հերթապահության վերջին օրը, երբ  բոլոր տղաների մոտ ծխախոտը վերջացել էր, ինքն իր մոտ եղած  երկու տուփը հատիկ-հատիկ  այնպես էր բաժանել, որ բոլորին հասնի: Մի ընտանիքի պես…»:

 

Հակոբ Սարգսյանը ցույց է տալիս գետնատնակի այն հատվածը, որ զենքերին է հատկացված.«Այստեղ զենքերն են, ահա  լրիվ զինապաշարը, որ Աստված չանի՝ պետք գա, արագ զինվենք, սա էլ մեր «Մայլիխան»  հենակետի փաստատախտակն է, իր՝ իրավաբանական անկյունով, համապատասխան հոդվածներով, միկրոքարտեզով, մեր հենակետի տեղեկագրով»: Հենակետը ծովի մակերևույթից 2675 մ բարձրության վրա է: Կացարանը վերջերս է ենթարկվել է կոսմետիկ վերանորոգման: Ի դեպ,  հենակետի շուրջ փորված  խրամատն իր խրամուղիներով զինվորներն իրենց ձեռքով են փորել: Հակառակորդի խրամատներն անցնում են ձախ եզր՝մեր  հենակետի համեմատությամբ գտնվելով ցածր կետում: Հենակետում գտնվում են հաստիքային զենքեր, խոշոր տրամաչափի զենքեր, նաև՝ բազում պատերազմների բովով անցած հանրահայտ` «Դե-Շե-Կա»: 

 

 

«Մայլիխան»-ից շատ քիչ է հեռու «Հարսնասար» հենակետը, որն  այս տարածքի ամենաբարձր լեռնագագաթն է,  նաև` հայոց զինուժի մարտական հենակետ ՝ ծովի մակերևույթից 2773.4 մ բարձրությամբ:

 

Բոլոր հենակետերում, այդ թվում` նաև «Հարսնասարում» գոյություն ունի գծալարային կապ, կապն աշխատում է և այստեղից Խաչիկի գումարտակ, և գումարտակի հրամանատարի դիտակետ ու գունդ: Դիտակետի մոտ հերթապահած զինվորը, որ դիտորդ է կոչվում, դիտարկման մատյանի մեջ ամեն բան արձանագրում է ու զեկուցում: Եվ ըստ ստացած հաղորդագրության,  արդեն  համապատասխան եզրակացություններ են արվում: Մասնավորաբար, մեր այցելության պահին դիտորդի հաղորդած տվյալներից եզրակացություն արվեց` հակառակորդի մոտ ևս  հերթափոխ է:

 

Այս համատեքստում 2013-ի տարեմուտին  պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանի`բանակի անձնակազմին ուղղված «Փոքր ուժերով մեծ խնդիրներ» ուղերձի տրամաբանությունը գուցե հավակնոտ թվա, բայց թշնամու հանդեպ որակական գերազանցություն ապահովելու համար հենց այսօրինակ հավակնոտ գաղափարներ են պետք: Ինչը  նախևառաջ ենթադրում է, որ յուրաքանչյուր զինվոր պետք է հստակ իմանա իր մարտական խնդիրը: Օրինակ՝ եթե հենակետի անձնակազմը «Տագնապ» ազդանշան ստանա,  յուրաքանչյուր զինվոր պետք է զբաղեցնի իրեն հատկացված խրամաբջիջը:

 

Փոխգնդապետ Մանուչարյանը ներկայացնում է երիտասարդ սպա, ազգությամբ լեհ  Ռոման Վերտելիցկուն`«Հարսնաքար»-ի դասակի հրամանատարին` իր խոսքով`մեր լավագույն սպաներից մեկը:  Ընդ որում, պարզվում է նա միակ լեհը չէ, սահմանային այս զորամասում ազգակից ունի: Հայ-ադրբեջանական սահմանի վրա, մեր զինվորների հետ ճակատագիր և դժվար օրեր կիսող կադրային սպան  իր  դրական աուրայով, անձնական կանոնիկ կեցվածքով   և լավատեսի հայացքով կարևոր գործ է կատարում:

 

Հակառակորդի գործողություններն ու տեղաշարժը դիտարկող զինվորի հեռադիտակով նայում ենք. կապույտ երկնքի և կարմրավուն, բարձր ու աժդահա ժայռերից հեռադիտակը սահում է ներքև, դեպի հակառակորդի մարտական հենակետը, ուր նույն իրադարձություններն են տեղի ունենում` հերթափոխ է: Սահմանից անդին` ուղիղ գծով 300 մետր է: Քար գցես` կընկնի թշնամու կողմը: Հեռադիտակով նշմարվող փոքրիկ, կողք-կողքի հավասար շարված  պատկերները ոչ մարդ են, ոչ կենդանի.  Քիչ անց գլխի եմ ընկնում` մեղվափեթակներ են…

 

Վերադարձի ճանապարհին` ամփոփելով տպավորություններս` մտովի անդրադարձա մարտական հենակետում հերթապահող հայ զինվորի հոգևոր «կառույցներին» բլինդաժի վերևում`թող որ  ինքնաշեն / հավատը հոգում է/ հավատի անկյուն` պարզ ու անպաճույճ մետաղյա խաչի տեսքով: Ինձ ցույց տվեցին նաև շատ  թերթելուց մաշված «Հայ զինվոր» թերթի հավաքածուն: Իսկ մարտական դիրքերում ամենակարևոր զենքը` Զենքն է` որի նշանակությունը զինվորը գիտի, պիտի հստակ իմանա` այն անհրաժեշտության դեպքում դեպի հակառակորդը, դեպի թշնամին ուղղելու համար է: Ահա այս սիմվոլների առաջնահերթության գիտակցումով և ուժով  պիտի սահմանի վրա կանգնի մեր զինվորը: 

 

Հ.Գ. Այսօր սեպտեմբերի 21-ն է, շնորհավոր Անկախության օրը