Փաստ ինֆո

 

 

-  Անհրաժեշտ է փաստել, որ ՀՀ-ում իրավական ոլորտի փոփոխությունները շատ հաճախ «բարեփոխում» անվան տակ ներդրվելով իրականում արդյունավետության նշույլ անգամ չեն պարունակում։  Հետևաբար պետք է համակարգել ոլորտը, արդյունավետ օրենսդրական լուծումներ գտնել, այսինքն՝ պետք է խուսափել իրավիճակային լուծումներից, որը շատ դեպքերում չի կարող  առաջընթաց երաշխավորել։

 

ՀՀ դատական համակարգում մենք հախուռն փորձում ենք որոշ լուծումներ գտնել, որի արդյունքում մեկ սխալ իրավակարգավորմանը հաջորդում է մեկ այլ սխալ իրավակարգավորում։

  Դրա վառ օրինակներից է այն, որ ժամանակին ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախագահ Հովհաննես Մանուկյանն առաջարկեց ստեղծել մի նոր դատական համակարգ՝  բաղկացած մասնագիտացված, ընդհանուր իրավասության, վերաքննիչ ու վճռաբեկ դատարաններից: Հասարակությունը դժգոհ մնաց ստեղծված դատական համակարգից, ՀՀ Նախագահին ներկայացվեց, որ դժգոհության պատճառը Հովհաննես Մանուկյանի սխալ գործողություններն (գործելաոճ) են: Հովհաննես Մանուկյանի պաշտոնանկ արվեց, նրա պաշտոնը զբաղեցրեց Արման Մկրտումյանը, սակայն արդյունքում իրավիճակը չփոխվեց: 

 

Պետությունը բյուջեից միլիոններ ծախսեց՝ մասնագիտացված դատարաններ ստեղծելու համար, սակայն մինչ իրավաբանական համայնքը կընտելանար ստեղծված նոր դատական համակարգին, կատարվեցին փոփոխություններ և ըստ էության վերադարձանք մինչ փոփոխություններն եղած իրավիճակին: Արդյունքում՝  ծախսված միլիոններն ի չիք դարձան և դա այն դեպքում, երբ պետության գումարները չեն բավականացնում բնակչության ֆինանսապես խոցելի խավին անվճար իրավաբանական օգնություն ապահովելու  համար:   

Անհրաժեշտ է հրաժարվել ժամանակավրեպ, ոչ արդյունավետ փոփոխություններից։

 

 

- Պետական այրերը չեն գիտակցում, որ եթե փաստաբանները միավորվեն և գործադուլ հայտարարեն, օրինակ՝ երեք օր չմասնակցեն միայն քրեական գործերով դատական նիստերին, դա կհանգեցնի ծանր սոցիալ-իրավական, ինչու ոչ՝ նաև տնտեսական բացասական հետևանքների, իսկ այդ ծանր հետևանքների  առաջին և հիմնական կրողը հասարակությունն է:

 Հաշվի առնելով վերը նշված մտորումները՝ առաջարկում եմ կառուցողական քննարկումների արդյունքում գտնենք լուծումներ, որոնք կհանգեցնեն ՀՀ-ում իրական (բովանդակային) արդարադատության կայացմանը: 

 

 

-  Իմ մոտեցումը հետևյալն է․

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը չի կարող բոլոր գործերն այսօր վարույթ ընդունել կամ բոլոր գործերի վերաբերյալ, որոնք վարույթ չի ընդունում (վերադարձնում է) պատճառաբանված որոշումներ կայացնել: Ցանկացած ոք կարող է հաշվարկել,  թե արդյոք առկա ռեսուրսները բավարար են դրա համար, թե  ոչ:  Տարեկան 1000-ից ավելի վճռաբեկ բողոք է ներկայացվում ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քրեական պալատ, այսինքն՝ օրական պետք է կայացվի առնվազն երկու որոշում․ արդյոք մեկ դատավորն ի վիճակի է նախ՝ օրական  ծանոթանալ երկու մի քանի հատորանոց քրեական գործի, ապա՝ պատճառաբանված որոշում կազմել: Համոզված եմ, որ հասարակ հաշվարկը ցույց է տալիս, որ հնարավոր չէ․ հնարավոր կլինի, սակայն արդյունավետության, հիմնավորվածության, պատճառաբանվածության տեսանկյու-նից լիարժեք չի լինի։  

         

Նման փոփոխությունները կհանգեցնեն հաջորդ քայլին, այն է՝ ավելացնել դատավորների թիվը, որպեսզի հնարավոր լինի մեկ շաբաթում հանգուցալուծել  2-3  գործ, ինչն,  իր հերթին, կհանգեցնի ոչ պրոֆեսիոնալ իրավաբանների լրացուցիչ հոսք ՀՀ վճռաբեկ դատարան, ինչի արդյուքնում ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից ընդունվող դատական ակտերի որակը չի բարձրանա: 

 

 Արդյոք մենք դա էինք ուզում՝ ունենալ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի որոշումներ, որոնց որակը արդյունավետության, արդարադատության  իրականացման տեսանկյունից ցածր է:

Ես առաջարկում եմ հետ կանգնել ոչ արդյունավետ փոփոխությունների ճանապարհից, վերադառնալ արդյունավետ եռաստիճան դատական համակարգին, ամրագրել, որ առաջին ատյանի դատարանը գործն ըստ էության քննող և դատական ակտ կայացնող մարմին է, վերաքննիչ դատարանը ներկայացված վերաքննիչ բողոքի հիմքերի և հիմավորումների սահմաններում գործը վերաքննության կարգով քննող դատարան է, սակայն այդ դատարանի որոշումը պետք է ուժի մեջ մտնի հրապարակման պահից, իսկ վճռաբեկ դատարանը պետք է մնա միայն օրենքի միատեսակ կիրառումը և իրավունքի զարգացումը  ապահովող մարմին, այսինքն վճռաբեկ դատարանը չպետք է քննության առարկա դարձնի դատական սխալի հարցը: 

Վճռաբեկ դատարանը պետք է եռամսյա ժամկետում որոշում կայացնի, թե վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունում է, թե ոչ, ընդ որում՝ որոշումը պետք է լինի պատճառաբանաված։

 

 

- Անձնական շփումների մակարդակի վրա որոշ պաշտոնատար անձինք ընդունել են, որ մենք միլիոններ ենք ծախսում՝ պահելով վերաքննիչ ատյանը, որն, իհարկե, չի ծառայում այն նպատակին, որի համար ստեղծվել է:  

Մեր կողմից առաջարկվող մոդելը կնպաստի վերաքննիչ ատյանի (վերաքննիչ դատարանի) գործունեության արդյունավետության բարձրացմանը: