Փաստ ինֆո

Թափոններով և կեղտաջրերով աղտոտված հողատարածքները օգտագործվում են գյուղատնտեսական նպատակներով: Ըստ վիճակագրական հաշվառման տվյալների, ՀՀ տարածքում տարեկան առաջանում և աղբավայրեր տեղափոխվում է շուրջ 1 մլն 529 000 խմ կամ 535 200 տոննա (1000 խմ-ն 350 տոննա ընդունելու դեպքում) կենցաղային աղբ: Ընդ որում, 1 մլն 529 000 խմ կենցաղային աղբի 57.0 %-ը (868.0 խմ) բաժին է ընկնում Երևանին: Մայրաքաղաքում աղբահանությունն իրականացվում է թվով 12 կազմակերպությունների (օպերատորների) կողմից, աղբը տեղափոխվում է հիմնականում Նուբարաշենի, Աջափնյակի և Ջրվեժ համայնքի տարածքում գտնվող աղբավայրեր:

ՀՀ բնապահպանության նախարարության կողմից վարվող թափոնների հեռացման վայրերի ռեեստրում գրանցված է ընդամենը 19 աղբավայր, մինչդեռ ըստ ՀՀ տարածքային կառավարման նախարարության տվյալների, կենցաղային թափոնների տեղադրման պաշտոնապես գրանցված վայրերի թիվը 245-ն է: Երևանի աղբավայրերից թափոնների հեռացման վայրերի ռեեստրում գրանցված է միայն Աջափնյակի աղբավայրը, որի տարածքն անբարեկարգ է, այն սանիտարական պահպանման գոտու չափերով չի համապատասխանում սահմանված նորմերին, պարսպապատված չէ, իսկ կուտակված աղբը մշտապես ենթարկվում է ինքնայրման:

Վերոնշյալ արձանագրումները կատարել է ՀՀ վերահսկիչ պալատը (ՎՊ)` անդրադառնալով ՀՀ տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից իրականացված աղբահանության և սանիտարական մաքրման աշխատանքներին: ՎՊ-ի տեղեկացմամբ, օրենքով սահմանված կարգով ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից անշարժ գույքի գրանցում են ստացել 30 աղբավայր, իսկ, օրինակ, Արագածոտնի մարզի Օշական համայնքի վարչական տարածքում, Աշտարակ-Էջմիածին մայրուղու հարևանությամբ գտնվող 1.58 հա մակերեսով աղբավայրի հողատարածքը, որտեղ տեղադրվում է նաև Երևանում առաջացող աղբի մի մասը, ոչ միայն չունի պետական գրանցում, այլև հանդիսանում է գյուղատնտեսական նշանակության արոտավայր:

Արարատի մարզի Վեդի քաղաքի միջհամայնքային (ստեղծվել է դրամաշնորհային միջոցներով), Արտաշատ և Մասիս քաղաքների աղբավայրերը թեև արտոնագրված են, սակայն չեն համապատասխանում աղբավայրերի շահագործման նորմերին, քանի որ Արարատյան դաշտավայրում բարձր է գրունտային ջրերի մակարդակը, իսկ օրինակ, Մասիս քաղաքի աղբավայրը տեղաբաշխված է գետի անմիջական հարևանությամբ: Գյուղատնտեսական նշանակության, մշակովի հողատարածքների և գետակի անմիջական հարևանությամբ` Երևան-Մասիս ավտոճանապարհի Նորաբաց համայնքի հատվածում շուրջ 1.0 հա մակերեսով աղբավայրը, հիշյալ պալատի հավաստմամբ, նույնպես օրինական չէ:

Հայաստանի տարածքում կենցաղային կոշտ թափոնների հավաքումն իրականացվում է 49 քաղաքային և 468 գյուղական համայնքներում, իսկ 398 գյուղական համայնքներ (գյուղական բնակավայրերի 46%-ը) ընդգրկված չեն թափոնների հավաքման ծառայությունում: Քաղաքային բնակավայրերում իրականացվող սանիտարական և աղբահավաքման ծառայությունն ընդգրկում է բնակչության 90%-ի սպասարկումը: ՎՊ-ն պարզել է, ոչ չի կատարվել ‹‹Աղբահանության և սանիտարական մաքրման մասին›› ՀՀ օրենքի 13-րդ հոդվածի պահանջը: Մասնավորապես` սանիտարական մաքրման սխեմաներ (պարունակում է համայնքում առաջացող աղբի ծավալների մոտավոր հաշվարկը, սանիտարական մաքրման աշխատանքների ծավալները, աղբի հավաքման, փոխադրման, տեղադրման, տեսակավորման և վնասազերծման ձևերն ու մեթոդները) հաստատել են 915-ից ընդամենը 295 համայնքի ավագանիներ, իսկ աղբահանության վճարի դրույքաչափեր սահմանվել են 190 համայնքում:

Լոռու մարզում աղբահանության գործընթացի վերլուծության արդյունքներով արձանագրվել է, որ մարզի համայնքներում աղբահանություն և սանիտարական մաքրում իրականացնող կազմակերպությունների կողմից չեն կատարվել ՀՀ կառավարության համապատասխան որոշումներով սահմանված պահանջները: Աղբավայրերը, ինչպես նաև 25.0 քմ-ից ավելի տեղադրման մակերեսով թափոնների թաղման, վնասազերծման և ոչնչացման այլ օբյեկտները չեն գրանցվել ‹‹Թափոնների հեռացման վայրերի ռեեստրում››:

Ռեեստրում գրանցված չէ նույնիսկ Ալավերդի համայնքի տարածքում գտնվող վտանգավոր արտադրական թափոնների` մկնդեղի թափոնակուտակիչը:

Համայնքների տարածքների աղբավայրերում առկա են ՀՀ բնապահպանության նախարարի 26.10.2006թ. թիվ 342-Ն հրամանով հաստատված ցանկում ներառված վտանգավորության աստիճան ունեցող թափոններ (մշտական և ժամանակավոր բնակության վայրերից, ինչպես նաև կազմակերպությունների կենցաղային տարածքներից առաջացած չտեսակավորված աղբն ունի 4-րդ դասի վտանգավորության աստիճան): Սակայն, համայնքների կամ աղբավայրեր օգտագործողների (օպերատորների) կողմից գործունեությունն իրականացվել է առանց լիցենզիայի: Ամենայն հավանականությամբ, չեն ցանկացել վճարել լիցենզիայի տրամադրման համար սահմանված տարեկան 200 000 դրամ պետական տուրքը նույնիսկ:

‹‹Չհավաքվող և չհեռացվող աղբը սովորաբար հայտնվում է գետերի ափերին կամ ձորերում՝ աղտոտելով շրջակա միջավայրը և ստեղծելով ռիսկեր մարդու առողջության համար,- նշված է ՎՊ-ի հաշվետվության մեջ:- Հաշվի առնելով մարզի խոշոր քաղաքների աշխարհագրական և երկրաբանական առանձնահատկությունները, ներկայումս հրատապ է բնապահպանական, քաղաքաշինական, սանիտարական պահանջներին համապատասխան աղբավայրերի ստեղծման և առկա աղբի վերամշակման հիմնախնդիրը››:

Վանաձոր քաղաքում, ինչպես նաև Արջուտի, Գուգարքի, Մարգահովիտի և այլ համայնքներում առաջացած աղբը տեղադրվում է Արջուտ գյուղի մոտ գտնվող 5.6 հա մակերեսով աղբավայրում: Սակայն աղբավայրը գտնվում է բարձրադիր վայրում` սարալանջին, որի տարածքով հոսում են ձնհալից առաջացած ջրերը: Դեպի աղբավայր տանող ճանապարհը գտնվում է վատ վիճակում, իսկ երկայնքով տեղադրված են թափոններ: Աղբավայրը ցանկապատված չէ, հարակից հողատարածքները, որոնք մշտապես աղտոտվում են թափոններով և կեղտաջրերով, օգտագործվում են գյուղատնտեսական նպատակներով: Անժխտելի է, որ Արջուտի աղբավայրը չի համապատասխանում բնապահպանական, սանիտարահամաճարակային անվտանգության ապահովման չափանիշներին:

Եվս մեկ խախտում ու խնդիր. Վանաձորում շինարարական և քանդման աշխատանքների թափոնների տեղադրման վայրը գտնվում է քաղաքի արվարձանում` Տարոն 4 թաղամասում, սակայն տեղադրվող շինարարական աղբի պատշաճ հաշվառում չի իրականացվում: Իրականում, ըստ ՎՊ-ի, շինարարական աղբի մեծ մասը տեղադրվում է քաղաքից դուրս` գետերի հուների կամ ավտոճանապարհների երկայնքով:

‹‹Բնապահպանական վերահսկողության մասին›› ՀՀ օրենքի 22-րդ հոդվածի համաձայն` ‹‹բնապահպանական վճարների նկատմամբ վերահսկողությունն իրականացվում է բնապահպանական պետական տեսչության կողմից››: Մինչդեռ, ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ բնապահպանական պետական տեսչության Լոռու տարածքային բաժնի կողմից 2010-2012թթ. ընթացքում բնապահպանական վճարների հաշվարկման և վճարման վերաբերյալ օրենքով սահմանված պարտավորությունները չկատարող ընկերությունների նկատմամբ չի կազմվել որևէ ակտ:

Հեղինակ` Արթուր Հովհաննիսյան