Փաստ ինֆո

2010թ.-ին խոշոր վճարային համակարգերը հրաժարվեցին միջոցներ փոխանցել Ջուլիան Ասսանժի «Wikileaks» նախագծի հաշվեհամարին: Դրանից հետո համացանցային ռեսուրսի գործունեություն պահպանելուն ուղղված զոհաբերությունների հոսքը նվազեց մինչև զրոյական մակարդակի:

Կես տարի անց մի փոքր սողանցք բացվեց, որը հնարավորություն էր տալիս «Mastercard»և  «VISA» բանկային քարտերի միջոցով «Wikileaks»-ին օժանդակություն ցուցաբերել իսլանդական «Valitor» ընկերության միջոցով: Սակայն շատ շուտով այդ սողանցքը փակեցին, որն էլ դարձավ դատարան դիմելու պատճառ:

Երկու տարի անց, 2013թ. ապրիլին վերջապես «Valitor»-ին կրկին պարտադրվեց վերականգնել Ասանժի նախագծի օգտին հատկացվող միջոցների ընդունումը:

Ջուլիան Ասսանժը «Wikileaks»-ը գործարկել է 2006թ.-ի վերջին` Միջին Ասիայում, Չինաստանում և այլ երկրներում կոռուպցիան մերկացնելու համար: Կայքի խմբագրությունը դրանում տեղադրում էր տարբեր ոլորտներին վերաբերող փաստաթղթեր: Դա վերաբերում էր, օրինակ Քենիայի նախկին նախագահի կողմից իրականցվող մեքենայությունների մասին տեղեկատվությանը, Սայենտալոգիայի եկեղեցու ղեկավարման ձեռնարկներին կամ Իրաքում և Աֆղանստանում ԱՄՆ-ի կողմից տարվող պատերազմի մասին տեղեկությունների ծաղկաքաղին: Որոշ «արտահոսքեր», իրոք, առաջացնում էին մեծ արձագանք, մյուսները չէին արժանանում ոչ լրատվամիջոցների, ոչ էլ հասարակության ուշադրությանը (թեև, հավանաբար, խիստ բարկացնում էին նրանց, ում փաստաթղթերը հայտնվում էին բաց մատչելիության վիճակում):

«Wikileaks»-ի ծաղկումը տեղի ունեցավ 2010թ.-ին`  չնայած այն հանգամանքին, որ դեռ փետրվարին կայքը, ֆինանսական ծանր կացության պատճառով, ստիպված էր դադարեցնել գործունեությունը: Ապրիլին այն հրապարակեց մի տեսագրություն, որը նկարահանված էր Իրաքում`ամերիկյան ուղղաթիռից: 17 րոպե տևողությամբ հոլովակում ուղղաթիռը գնդակահարում է մի քանի մարդու, որոնցից երկուսը, պարզվում է, որ «Reuters» գործակալության լրագրողներ էին: Այս տեսագրությունը մեծ աղմուկ առաջացրեց, սակայն տեղեկատվության «արտահոսքի» գլխավոր հետևանքը եղավ ԱՄՆ-ի բանակի շարքային Բրեդլի Մենինգի ձերբակալությունը, ով, ինչպես ենթադրվում է,  «Wikileaks»-ին էր փոխանցել այդ հոլովակը և էլի հազարավոր գաղտնի փաստաթղթեր:

Նույն թվականի աշնանը Ասսանժի կայքը առաջացրեց բուռն քննարկումների երկրորդ մեծ ալիքը, երբ այնտեղ տեղադրվեցին Աֆղանստանի և Իրաքի պատերազմի վերաբերյալ գաղտնի փաստաթղթեր, ինչպես նաև ամերիկյան դիվանագետների գրագրություններ: Այդ գրագրություններում այլ նյութերի հետ միասին ոչ հաճելի կարծիքներ կային նաև Ռուսաստանի առաջին դեմքերի մասին: Սակայն  ռուս դիվանագետներն անմիջապես հայտարարեցին, որ փաստաթղթերի բովանդակությունն իրենց հետաքրքիր չէ:

Կայքը գոյությունը պահպանում էր սովորական օգտատերերի նվիրատվություններով: Այն միջոցներ չէր ընդունում ոչ միայն պետություններից, այլև խոշոր կորպորացիաներից, քանի  որ նրանք նույնպես կարող էին հաջորդ ինչ-որ արտահոսքերում հանդես գալ որպես դերակատարներ:

Բնականաբար 2010թ.-ի բուռն գործունեությունը «Wikileaks»-ի վրա հրավիրեց հասարակության ուշադրությունը և, համապատասխանաբար, ավելացրեց նվիրատվությունների ծավալը: Ապրիլին և դեկտեմբերին կայքը համապատասխանաբար հավաքեց 300 հազար և 800 հազար եվրո: Բայց հաջորդ տարի, 2011-ի հունվարին եկամուտները գործնականում նվազեցին և հասան զրոյական մակարդակի: Դա կապված էր այն բանի հետ, որ «Wikileaks»-ը շատ արագ, դեկտեմբերի ընթացքում, զրկվեց նվիրատվություններն ընդունելու ուղիներից:

Սակայն, դրանից ոչ շատ առաջ տեղի ունեցավ մի հուսադրող  իրադարձություն: Իսլանդական «DataCell» ընկերությունը, ում միջոցով «Mastercard»և  «VISA» բանկային քարտերով մինչև 2010թ. հոկտեմբերն իրականացվում էին «Wikileaks»-ին հասցեագրված փոխանցումները, հայտարարեց, որ գտել է «շրջափակումը» շրջանցող ճանապարհը: Բայց այս հաջողությունը շատ արագ մթագնեց: Անմիջապես հաջորդ օրը «Valitor» ընկերությունը («VISA»-ի իսլանդական ստորաբաժանումը) դադարեցրեց համագործակցությունը «DataCell»-ի հետ` կրկին               «Wikileaks»-ին զրկելով գիմարները ստանալու ուղուց: «DataCell»-ը և Wikileaks»-ը «Valitor»-ին դատի տվեցին:

Առաջին դատավճիռը հրապարակվեց մեկ տարի անց` 2012թ. հունիսին: Ըստ այդ դատավճռի արձանագրվեց, որ  «Valitor»-ն անօրինականորեն է հրաժարվել «Wikileaks»-ի հաշվեհամրներին միջոցների փոխանցումից և պարտավորեցրեց ընկերությանը վերականգնել համագործակցությունը «DataCell»-ի հետ: «VISA»-ի ներկայացուցիչները այդ դատավճիռը բողոքարկեցին: Սակայն 2013թ. ապրիլին Իսլանդիայի Գերագույն դատարանը համաձայնեց ստորադաս դատական ատյանի կայացրած դատավճռին:  «Valitor»-ին տրվեց 15 օրյա ժամկետ միջոցների փոխանցումներն ընդունելու համար: Հակառակ դեպքում ընկերությունը ստիպված կլիներ ամեն օր վճարել 800 հազար իսլանդակն կրոն (6800 դոլար):

Այս անգամ դատավճիռը վերջնական էր և «Valitor»-ն այն բողոքարկելու իրավունք չուներ: Այնպես որ ընկերությանը երկու ակնհայտ տարբերակ էր մնում` կամ ենթարկվել այդ դատավճռին կամ էլ յուրաքանչյուր տարի կորցնել գրեթե 2,5 մլն դոլար:

Սակայն, եթե  «Valitor»-ը կրկին համաձայնի իրականացնել «Wikileaks»-ին ուղղված զոհաբերությունները, կայքի գանձարանը դժվար թե  միանգամից լցվի նվիրված ֆանատների փողերով: Գործը կայանում է այն բանում, որ չնայած բոլոր խոչընդոտներին, կայքին օժանդակել ցանկացողները նախկինի պես ունեն դա իրականացնելու ոչ քիչ ուղիներ: Ընդ որում խոսքը ոչ թե քիչ հայտնի կամ միջոցները տեղ հասցնելու այնպիսի անուղղակի ուղիների մասին է, ինչպիսիք են «բիթկոինները», «Wikileaks»-ի խորհրդանշաններ կրող ապրանքների գնումները կամ Ջուլիան Ասսանժին ու Բրեդլի Մեննինգին օժանդակող հիմնադրամներին փողերի փոխանցումները: 2012թ. ամռանից  «Mastercard»-ի և  «VISA»-ի սեփականատերերը նույնպես կարող են մասնակցել կայքի գործունեությանը: Փոխանցումների միջնորդ է դարձել ֆրանսիական Չեզոքության հիմնադրամը (FDNN)-ն:

Հիմնադրամի ներկայացուցիչները խոսել են իրենց համար առկա «մեծ ռիսկի» մասին, սակայն այսօրվա դրությամբ միջոցների փոխանցման այդ ուղու գործունեությունը խաչընտդոտող հանգամանքներ չկան:

Այնպես որ, Իսլանդիայի Գերագույն դատարանի որոշումը ավելի շուտ խորհրդանշական է, հայտարարել է Ջուլիան Ասսանժը: «Դա խոսքի ազատության հաղթանակն է»:

«Wikileaks»-ը հասցրեց  պատասխան հարված:
 

Աղբյուրը` lenta.ru