Փաստ ինֆո

ՀՀ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի նախագիծը, որն արդեն մի քանի ամիս է, ինչ հրապարակված է ՀՀ արդարադատության նախարարության և Ազգային ժողովի պաշտոնական կայքերում, ուսումնասիրվել և ուսումնասիրվում է փաստաբանների, իրավաբանների, քննիչների, դատախազների ու դատավորների կողմից: Կարծիքները, գնահատականները, բնականաբար, տարբեր են, բայց, որպես կանոն, դրականորեն գնահատելով հիշյալ նախագիծը, մատնանշվում են նաև դրա թերությունները, խնդրահարույց ու մտահոգիչ դրույթները:

«Փաստինֆո» լրատվական գործակալությունն այսօրվանից սկսում է ՀՀ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի նախագծի վերաբերյալ հրապարակումների շարք` նպատակ ունենալով առկա կարծիքների ու դիտողությունների հրապարակմամբ նպաստել նշված փաստաթղթի լրամշակմանը, որը, որքան տեղյակ ենք, ընթացքի մեջ է: Բոլոր փաստաբաններին, դատաիրավական համակարգի աշխատակիցներին, մասնագետներին ու շահագրգիռ անձանց հրավիրում ենք օգտվել ընձեռված հնարավորությունից և, եթե տեսնում են անհրաժեշտություն, ժամանակին հանդես գալ իրենց մտահոգող խնդիրների շուրջ, որպեսզի առաջիկայում ունենանք հնարավորինս անթերի քրեական դատավարության նոր օրենսգիրք:

Խնդրո առարկա փաստաթղթի վերաբերյալ մեր հրապարակումների շարքը սկսում ենք հանրային պաշտպան, ՀՀ փաստաբանների պալատի Հանրային պաշտպանի գրասենյակի ղեկավարի տեղակալի պարտականությունները ժամանակավորապես կատարող (ՀՀ կառավարությունն այդ հաստիքը դեռ չի հաստատել) Ռոբերտ Նիկոլայի Դավթյանի հետ հարցազրույցով: Ռ. Դավթյանն ունի քննչական աշխատանքի բազմամյա փորձ, թոշակի անցնելուց հետո աշխատել է նաև Ազգային ժողովի պետական-իրավական հարցերի մշտական հանձնաժողովում որպես փորձագետ:

Հարց - Քրեական դատավարության օրենսգրքից շատ բան, այդ թվում նաև` մարդկային ճակատագրեր են կախված: Այդ առումով ի՞նչ կարծիք ունեք մինչ դրա ընդունումը տևական ու հանգամանալից քննարկումների անհրաժեշտության վերաբերյալ:

Ռ.Դ.- Երկար տարիներ Հայաստանում գործել է 1961 թվականին հրատարակված Քրեական դատավարության օրենսգիրքը, որն ընդունվեց Քրեական օրենսդրության հիմունքների և Քրեական դատավարության օրենսդրության հիմունքների պաշտոնական հրատարակումից միայն մի քանի տարի հետո: Կարծում եմ, նաև այդ հանգամանքով էր պայմանավորված այն, որ 1961 թվականի օրենսգիրքը գործեց փաստորեն մինչև 1998 թվականը: Շուրջ 37 տարի մեր հանրապետության իրավապահ մարմինները և դատարաններն աշխատել են 1961 թվականի Քրեական դատավարության օրենսգրքով:

Ներկայումս հրապարակված է ՀՀ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի նախագիծ, ես նկատի ունեմ ՀՀ արդարադատության նախարարության պաշտոնական կայքէջում հրապարակված նախագիծը, որն Ազգային ժողովի կայքէջում հրապարակված ու պաշտոնական շրջանառության մեջ դրված նախագծի լրամշակված տարբերակն է: Իհարկե, ողջունում եմ այդ նախագիծը, որովհետև ներկա պահին մեր հասարակության, պետության զարգացման, նոր հարաբերությունների առաջացման հետ կապված որոշակի հարցեր են ասպարեզ եկել, որոնք պետք է կարգավորվեն դատավարության նոր օրենսգրքերով, նոր նորմերով:

Սակայն անհրաժեշտ է նկատի ունենալ նաև, որ Քրեական դատավարության նոր օրենսգիրքը շատ փոխկապված է Քրեական օրենսգրքի հետ: Իհարկե, կապված է նաև այլ իրավական ակտերի, այլ օրենսգրքերի հետ, բայց հիմնականում կապված է քրեական իրավունքի հետ: Ըստ ընդունված կարծիքի, քրեական իրավունքը համարվում է նյութական իրավունք, դատավարությունը համարվում է ձևական իրավունք: Հանրահայտ Ստրոգովիչի դասագրքում, որով դատավարության իրավունք էինք ուսանում, այդ կապակցությամբ նշվածը նման է թևավոր խոսքի. ‹‹Քրեական դատավարությունն առանց քրեական իրավունքի, անառարկա է, իսկ քրեական իրավունքն առանց քրեական դատավարության, անուժ››: Այս առումով ՀՀ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի ընդունմամբ, առանց նոր քրեական օրենսգրքի նախագծի քննարկման, կարող են լուրջ խնդիրներ առաջանալ:

Հարց - Ի՞նչ նկատի ունեք, կարո՞ղ եք Ձեր խոսքը հիմնավորող օրինակ ներկայացնել:

Ռ.Դ.- Նոր օրենսգրքի նախագծով նախատեսված է մեղադրյալի քրեական պատասխանատվություն սուտ ցուցմունք տալու համար, սակայն գործող ՀՀ քրեական օրենսգրքով մեղադրյալի սուտ ցուցմունք տալու համար պատասխանատվություն նախատեսող հոդված չունենք: Եթե նկատի ունենանք, որ Քրեական դատավարության օրենսգրքի նախագծի եզրափակիչ դրույթների համաձայն` այն պետք է ընդունվի և 2014 թվականի հունվարի 1-ից ուժի մեջ մտնի, ապա պետք է հաշվի առնենք նաև, որ այս պահին ՀՀ քրեական օրենսգրքում դեռ չունենք համապատասխան լրացումներ, փոփոխություններ: Սա տեսականորեն կարող է հանգեցնել այնպիսի իրավիճակի, երբ մեղադրյալը կարող է սուտ ցուցմունք տալ և, չնայած Քրեական դատավարության օրենսգրքով նրա պատասխանատվությունը նախատեսած լինելուն, գործնականում հնարավորություն չլինի նրան պատասխանատվության ենթարկել:

Հարց - Ուրիշ ի՞նչ խնդիրներ են մտահոգության տեղիք տալիս:

Ռ.Դ.- Օրենսդրության փոփոխության և զարգացման արդյունքում առաջացած որոշակի հարցեր և կայացած ինստիտուտներ, կարծում եմ, պետք է իրենց արտահայտությունը ստանան նոր օրենսգրքում: Օրինակ` անվճար իրավաբանական օգնություն ցույց տալու համար ‹‹Փաստաբանության մասին›› ՀՀ օրենքով նախատեսված է և 2006 թվականից գործում է Հանրային պաշտպանի գրասենյակը, որն արդեն կայացած կառույց է և այսօր անվճար իրավաբանական օգնություն է ցուցաբերում տարաբնույթ խնդիրների դեպքում: Այս առումով, կարծում եմ, ՀՀ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի նախագծում պետք է նշվի ինչպես Հանրային պաշտպանի գրասենյակի, այնպես էլ հանրային պաշտպանի մասին, այսինքն` անհրաժեշտ է տալ հանրային պաշտպանի բնորոշումը, սահմանել մեղադրյալի եկամտային, գույքային, սոցիալական այն հարցերի շրջանակը, որոնք կարող են հիմնավորել անվճար իրավաբանական օգնության տրամադրումը և այլն: Անհրաժեշտ է սահմանել, որ եթե վարույթն իրականացնող մարմինը որոշում է, որ տվյալ մեղադրյալի համար անհրաժեշտ է քրեադատավարական գործողություններին պաշտպանի պարտադիր մասնակցություն, իսկ մեղադրյալը հնարավորություն չունի փաստաբանի ծառայության դիմաց վարձատրելու, նրան պետք է պաշտպան հատկացվի Հանրային պաշտպանի գրասենյակում աշխատող փաստաբաններից, այսինքն` պետության կողմից վարձատրվող փաստաբաններից:

Շարունակելի

Հեղինակ` Արթուր Հովհաննիսյան