Փաստ ինֆո

Դատապարտյալների նկատմամբ նշանակված պատիժները, ՀՀ  քրեակարատողական օրենսգրքի համաձայն,  կիրառելու  ընթացքում առաջանում են բազմաթիվ ու տարաբնույթ խնդիրներ, որոնց մի մասը կապված է օրենսդրական դաշտի անկատարության, իսկ մյուս մասը՝  իրավակիրառ պրակտիկայի հետ: Նման եզրահանգման է եկել ՀՀ դատախազությունը՝ ոլորտում կատարած ուսումնասիրությունների արդյունքում:

Մասնավորապես`  եթե դիտավորյալ ոչ մեծ, միջին կամ ծանր  հանցագործության համար դատավճիռ  կայացնելուց հետո, բայց մինչև պատիժը կրելը, նախկինում կատարված դիտավորյալ  հանցագործության համար հանցանքների համակցությամբ նշանակվում է նոր պատիժ, ապա պատիժը կատարելու համար  ուղղիչ հիմնարկի տեսակը չի կարող որոշվել ‹‹կիսաբաց››, քանի որ դիտավորյալ հանցագործության համար անձն առաջին անգամ չէ, որ դատապարտվել է: Սակայն նշված դեպքում  ուղղիչ հիմնարկի տեսակը չի կարող որոշվել նաև ‹‹կիսափակ››, քանի որ այս դեպքում չկա հանցագործության ռեցիդիվը:  Խնդիրն, ըստ ուսումնասիրության հեղինակների, չի կարող լուծվել ‹‹Իրավական ակտերի մասին›› ՀՀ դրույթների համաձայն, քանր որ օրենքով կարող են լուծվել իրավական ակտերի կամ դրանց տարբեր մասերի միջև առկա հակասությունը, տվյալ դեպքում առկա չէ  հակասություն ՀՀ քրեակարարողական օրենսգրքի դրույթների միջև, այլ առկա է   թերի կարգավորում կամ բաց:

Այսպես, ‹‹Էրեբունի›› քրեակատարողական հիմնարկում  պատիժ կրող դատապարտյալ Արմեն Բադալյանը հանցանքների համակցությամբ դատապարտվել է ազատազրկման 6  տարի ժամկետով: Տվյալ դեպքում Ա.Բադալյանը նախկինում եւս դատապարտվել էր դիտավորյալ հանցագործություն կատարելու համար, սակայն ռեցիդիվ չէ: Նշված ու նման բնույթի բոլոր դեպքերում տեղաբաշխման հանձնաժողովի որոշումներով պատիժը կատարելու համար ուղղիչ հիմնարկի տեսակը որոշվել  է  ‹‹կիսաբաց››: Թվում է, թե հանձնաժողովը գործել է հօգուտ դատապարտյալի, բայց արդյոք  առանց կոռուպցիոն ռիսկերի....

Հանցանքների համակցության դեպքում, ըստ ՀՀ դատախազության ուսումնասիրության,  թերի կարգավորման խնդիրն ի հայտ է գալիս նաև մեկ այլ՝  ծանր հանցագործության համար դատապարտվելու դեպքում պատիժը կատարելու համար ուղղիչ հիմնարկի տեսակը  որոշելիս:

Օրենսդիրը տարբերակված մոտեցում է ցուցաբերել առանձնապես ծանր հանցագործության համար 10  տարուց պակաս և ավելի ժամկետով դատապարտվելու դեպքում  ուղղիչ հիմնարկի տեսակը որոշելու խնդրին՝ առաջին դեպքում  ուղղիչ հիմնարկի տեսակը որոշվում է ‹‹կիսափակ››, իսկ երկրորդ դեպքում՝ ‹‹փակ››: Սակայն օրենսդիրը չի հստակեցրել, թե  հանցանքների համակցության դեպքում պետք է հաշվի առնել յուրաքանչյուր հանցագործության համար առանձին նշանակված պատժաչափը, թե համակցության արդյունքում նշանակված վերջնական պատիժը:

Այսպես, ‹‹Էրեբունի›› ՔԿՀ-ում պատիժ կրող դատապարտյալ Լևոն Մարգարյանը սպանության փորձի համար դատապարտվել է 9, իսկ խուլիգանության համար՝  4 տարվա ազատազրկման, հանցանքների համակցությամբ վերջնական պատիժ է նշանակվել ազատազրկում  11 տարի ժամկետով: Այս դեպքում Տեղաբաշխման հանձնաժողովը հաշվի առնելով վերջնական պատիժը՝  դատապարտյալի պատիժը կատարելու ուղղիչ հիմնարկի տեսակը որոշել է ‹‹փակ››:  Մեկ այլ դեպքում, ըստ ուսումնասիրության արդյունքների, Տեղաբաշխման հանձնաժողովը ուղղիչ հիմնարկի տեսակը որոշելիս հաշվի է առել ոչ թե նշանակված վերջնական պատիժը, այլ յուրաքանչյուր հանցագործության համար նշանակված առանձին պատիժը: Այսպես, ‹‹Վարդաշեն›› ՔԿՀ-ում պատիժ կրող Մանվել Բատիկյանը տեղաբաշխվել է կիսափակ տեսակի ուղղիչ հիմնարկում՝ այս դեպքում հաշվի է առնվել ոչ թե վերջնական պատիժը՝ 13  տարվա ազատազրկում, այլ յուրաքանչյուր հանցագործության համար նշանակված առանձին պատիժը՝  առանձին վերցրած նշանակված պատժաչափը չի գերազանցել 9  տարվա ազատազրկումը: Նույնպիսի մոտեցում Տեղաբաշխման հանձնաժողովը դրսևորել է նաև ‹‹Վարդաշեն›› ՔԿՀ-ում պատիժ կրող, հանցանքների համակցությամբ 11  տարվա ազատազրկման դատապարտված Արայիկ Ոսկանյանի պարագայում, դատապարտյալը տեղաբաշխվել է ‹‹Վարդաշեն›› կիսափակ տեսակի ուղղիչ հիմնարկում:  Այսինքն, այս դեպքում էլ գործ ունենք հանձնաժողովի կողմից կիրառված երկակի մոտեցման հետ:

Նույն խնդիրն առաջանում է դատապարտյալներին տեխնիկատնտեսական սպասարկման աշխատանքներին ներգրավելիս: Մասնավորապես, սպանության և գողության համար հանցանքների համակցությամբ  7,5 տարվա ազատազրկման դատապարտված Նվեր Գինովյանը տեղաբաշխվել է ‹‹Դատապարտյալների հիվանդանոց›› կիսափակ տեսակի ուղղիչ հիմնարկում՝ ընդգրկվելով տեխնիկատնտեսական սպասարկման աշխատանքներում: Տվյալ դեպքում Տեղաբաշման հանձնաժողովը հաշվի չի առել հանցանքների համակցությամբ դատարանի կողմից նշանակված վերջնական պատիժը և որոշում կայացնելիս հիմնվել է դատարանի կողմից յուրաքանչյուր հանցագործության համար առանձին նշանակված պատժի տևողության վրա՝ 7 տարի և պակաս ժամկետ:  Ըստ Քրեակատարողական օրենսգրքի, դիտավորությամբ կատարված հանցագործության առավելագույնը 7 տարվա ազատազրկման դատապարտված անձը կարող է ընդգրկվել տեխնիկատնտեսական սպասարկման աշխատանքներին: Նման հանգամանքներում տեխնիկական սպասարկման աշխատանքներին ներգրավվել  է նաեւ ‹‹Դատապարտյալների հիվանդանոց›› կիսաբաց տեսակի ուղղիչ հիմնարկում պատիժ կրող դատապարտյալ Վասիլ Նազլուխանյանը:

Տեղաբաշխման հանձնաժողովի մոտեցումներն, ըստ ուսումնասիրության հեղինակների, հակասական են, չեն բխում գործող օրենսդրության պահանջներից, տեսականորեն հիմնավորված չեն և մեթոդապես ճիշտ չեն:  ‹‹Հանցանքների համակցության դեպքում յուրաքանչյուր անգամ որոշում կայացնելիս տեղաբաշխման հանձնաժողովը պետք է հաշվի առնի դատարանի կողմից նշանակված վերջնական պատիժը: Հանձնաժողովն իրավասու չէ դատարանի կողմից նշանակված վերջնական պատիժն աղճատել››,- եզրակացրել է դատախազության պատիժների եւ հարկադրանքի այլ միջոցների կիրառման օրինականության նկատմամբ հսկողություն իրականացնող վարչությունն ամփոփելով ուսումնասիրությունները:

Հեղինակ` Սոնա Մաշուրյան