Փաստ ինֆո

«Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 36-րդ հոդվածում կատարված փոփոխություններն ուժի մեջ մտնելու պահից` մայիսի 5-ից, մինչև սեպտեմբերի 30-ը ներառյալ կենսաթոշակի ստացման իրավունքի վերականգման համար ստացվել է շուրջ 2 490 դիմում: Դիմումատուներից 640-ը ունեցել են մինչև 18 ամիս չվճարված կենսաթոշակի գումար, մնացածը` 18 ամսից ավելի ժամկետներով: Այս մասին Սահմանադրական դատարանի այսօրվա նիստում հայտնեց հրավիրյալի կարգավիճակով դատաքննությանը մասնակցող` ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության Սոցիալական ապահովության պետական ծառայության պետի առաջին տեղակալ Սմբատ Սաիյանը:

Ինչպես «Pastinfo.am»-ն ավելի վաղ տեղեկացրել էր, ՍԴ-ն այսօր բանավոր ընթացակարգով սկսեց ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի դիմումի հիման վրա գործի քննությունը: Կարեն Անդրեասյանը վիճարկում է «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ պարբերության, 29-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 6-րդ կետի, 36-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի, 38-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 2-րդ կետերի սահմանադրականությունը:

Վիճարկվող դրույթները վերաբերում են մասնակի կենսաթոշակ նշանակելու պայմաններին ու ժամկետին, աշխատանքային ստաժում հաշվառվող ժամանակահատվածներին, չվճարված կենսաթոշակի գումարը վճարելու և աշխատանքային կենսաթոշակի վերահաշվարկի պայմաններին: Ըստ ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի, փոփոխված օրենքի այս դրույթները նախկին օրենքի համեմատ գործնականում որոշակիորեն վատթարացրել են կենսաթոշակառուների վիճակը:

Նիստում հիմնական հարցադրումները վերաբերում էին 36-րդ հոդվածի վիճարկվող դրույթներին, հաշվի առնելով, որ ՄԻՊ-ի կողմից նշված մյուս դրույթները նախկինում ևս գործել են: Մասնավորապես, չվճարված կենսաթոշակի գումարը վճարելուն վերաբերող 36-րդ հոդվածի վիճարկվող 1-ին մասի 2-րդ կետով սահմանվում է, որ «եթե կենսաթոշակը վճարելը դադարեցվել է, ապա չվճարված կենսաթոշակի գումարը վճարվում է դիմելու կամ կենսաթոշակ վճարելը վերսկսելու (կենսաթոշակ ստանալու իրավունքը վերականգնելու) համար հիմք համարվող տեղեկատվությունը ստացվելու ամսվան նախորդող մեկ տարվա այն ժամանակահատվածի համար, որի ընթացքում անձը կենսաթոշակ ստանալու իրավունք է ունեցել»: Ըստ այդմ, տարիների ընթացքում տարբեր պատճառներով չստանալով կենսաթոշակ՝ քաղաքացին վճարվում է միայն մեկ տարվա համար` մինչ այդ գործող օրենքով սահմանված 3 տարվա փոխարեն:

Ս. Սաիյանի պարզաբանմամբ, երկրից տարբեր պատճառներով բացակայող ՀՀ կենսաթոշակառուները պարտավոր են տարին մեկ անգամ գալ Հայաստան և վերահաշվառվել բնակչության պետական ռեգիստրում: «Անձը պետք է գտնվի ՀՀ-ում, որպեսզի կարողանա ամբողջական ծավալով իրականացնել իր սոցիալական ապահովության իրավունքը, և ՀՀ կառավարությունը, չեմ կարծում, որ պիտի առաջնահերթ կարգով մտածի Ռուսաստանի Դաշնությունում կամ ԱՄՆ-ում գտնվող մեր քաղաքացիների սոցիալական ապահովության իրավունքի մասին: Իհարկե, խոսքս չի վերաբերում նրանց մնացած իրավունքների պաշտպանությանը»,-ընդգծեց Ս. Սաիյանը: Նրա պարզաբանմամբ, կառավարության կողմից առաջարկված և ԱԺ-ի կողմից ընդունված այս փոփոխության հիմնական նպատակը չարաշահումները բացառելն էր կամ դրանք հնարավորինս նվազեցնելը: Նշվեց նաև, որ ոչ երկրորդական նշանակություն է ունեցել միջոցների խնայողությունը` ՀՀ-ում մշտապես բնակվող քաղաքացիների կենսաթոշակային պայմանների բարելավման նպատակով:

«Իրավունքների սահմանափակումները չպետք լինեն միայն օրենքով և իրավաչափ, այլ նաև չեն կարող խաթարել իրավունքի էությունը: Չարաշահումների դեմ պայքարի լոզունգի տակ շատ դեպքերում մարդկանց ուղղակի զրկում ենք իրենց իրավունքի իրացումից և այնպիսի խոչընդոտներ ենք դնում, որ ինքը չի ուզում մտածի ընդհանրապես դրա իրացման մասին և պատկերացում է ստեղծում իր պետության մասին: Գուցե հետագայում այդ սահմանափակումները կատարելիս դրա մասի՞ն էլ մտածենք»,-արձագանքեց ՍԴ անդամ Ֆելիքս Թոխյանը:

ՍԴ նախագահ Գ. Հարությունյանն էլ նշեց, որ պետությունը պարտավոր էր իր քաղաքացիներին տեղեկացնել կատարված փոփոխությունների մասին և տալ «այդ պարագաներում իրավունքն իրացնելու հնարավորություն»: Ըստ նրա, 4 ամսում ծառայությանը դիմած քաղաքացիներից, ըստ էության, 1850-ը 18 ամսից ավելի թոշակները չեն ստացել, և նրանցից յուրաքանչյուրը, եթե այսօր մասնակցած լիներ ՍԴ-ի նիստին և լսեր հնչած հարցադրումները, կարող էր վաղը դիմել ընդհանուր իրավասության դատարան` իր իրավունքների ոտնահարման հարցով: «Բողոքարկելու էր մինչև Վճռաբեկ դատարան, հետո ուղիղ գնալու էր Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան»,-նկատեց ՍԴ նախագահը` հավելելով, որ ՄԻԵԴ-ն էլ անմիջապես ՀՀ-ի դեմ վճիռ կկայացնի, և տուգանքի չափն էլ կարող է ավելի մեծ լինել, քան «այս բոլորին չվճարված կենսաթոշակների չափը»:

Որպես պատասխանող կողմ ներգրավված Ազգային ժողովի անունից ԱԺ աշխատակազմի Իրավաբանական վարչության իրավական փորձաքննության բաժնի մասնագետը եզրափակիչ ելույթում նշեց. «Կարծում ենք, որ «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի վիճարկվող նորմերը, ըստ էության, անձի իրավական վիճակը վատթարացնելու առումով սահմանադրականության խնդիր չեն առաջացնում, բացառությամբ 36-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի` այն մասով, որ այս փոփոխությունները նախատեսող օրենքն անցումային դրույթներում նորմեր չի նախատեսել այն անձանց կենսաթոշակ ստանալու իրավունքը ապահովելու ուղղությամբ, որոնք ՀՀ-ից մեկնել կամ վերադարձել են` պահպանելով ՀՀ օրենսդրության պահանջները»:

Երեք ժամ տևած քննության ավարտին ՍԴ-ն հեռացավ խորհրդակցական սենյակ` գործով որոշում կայացնելու համար: Ինչպես հայտնեց ՍԴ նախագահ Գագիկ Հարությունյանը, որոշումը կհրապարակվի այն պատրաստ լինելուն պես, և չբացառեց, որ դա կարող է «նույնիսկ լինել ոչ այսօր»: