Փաստ ինֆո

ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ Արաբկիրի հարկային տեսչությունը ընդդեմ «Էլեկտրաճշգրիտսարք» ԲԲ ընկերության ներկայացրել է դատական հայց, խնդրելով, որ, ըստ համապատասխան ակտի վերջինիցս գանձվի 117.781.795 դրամ:

ՀՀ վարչական դատարանը արձակում է այդ գումարը վճարելու կարգադրություն: Բայց պատասխանող կողմը ներկայացնում է հակընդդեմ հայց՝ ՊԵԿ-ի վարչական ակտը անվավեր ճանաչելու կամ փոփոխելու վերաբերյալ, որի արդյունքում դատարանում հանդես են գալիս նոր հանգամանքներ:

Այս պատմությունն սկսվում է այն պահից, երբ «Էլեկտրաճշգրիտսարք» ԲԲ ընկերությունը իրացնում է Երևանի գրեթե կենտրոնում, միմյանց հարևան հասցեներում գտնվող 2 անշարժ գույք` վարչական շենքերով, պահեստամասերով, ջրամղիչ կայանով ու հողամասերով: Առևտրային գործարքն, անշուշտ, տեղի է ունենում: Սակայն, բանն այն է, որ դրան անմիջապես հաջորդում է ԿԱ ՊԵԿ նախագահի կողմից «Էլեկտրաճշգրիտսարք» ԲԲ ընկերությունում բյուջեի հետ փոխհարաբերությունների և հարկային մարմնի կողմից վերահսկվող օրենսդրության առանձին պահանջների կատարման ճշտությունը ստուգելու հանձնարարագիրը։

Իրոք, պարզվում է, որ ընկերությունը անշարժ գույքը վաճառելու համար իր իսկ կողմից նշանակված գների մասին հարկային մարմիններին տեղեկություն չի ներկայացրել: Անշարժ գույքի առևտրի այս անհայտ մասը պարզելու նպատակով հարկային տեսչությունը հարցում է կատարում գնահատող մի շարք ընկերությունների, որոնք խորհրդատվական կարգով տրամադրում են «Էլեկտրաճշգրիտսարք» ԲԲ ընկերության կողմից վաճառված անշարժ գույքի իրական արժեքի մասին տեղեկատվություն: Համաձայն այդ տեղեկատվության ընկերությունն առք ու վաճառքի փաստաթղթերում մի քանի անգամ ավելի պակաս գներ է ներկայացրել վաճառված անշարժ գույքի վերաբերյալ, քան դրանց իրական շուկայական արժեքն է:

Հիմք ընդունելով երրորդ անձանցից ստացված այդ տեղեկությունը, ղեկավարվելով համապատասխան իրավական փաստաթղթերով և համաձայն սահմանված կարգի` հարկային մարմինն ինքնուրույն է հաշվարկում «Էլեկտրաճշգրիտսարք» ԲԲ ընկերության հարկային պարտավորությունները: Դրա արդյունքում ստացվում է մի թվաբանություն, որի համաձայն էլ ընկերությանն առաջադրվել է վճարել 117.701.795 ՀՀ դրամի շահութահարկի և ԱԱՀ-ի գումար։

Իսկ հակընդդեմ հայցում «Էլեկտրաճշգրիտսարք» ԲԲ ընկերությունը նշում է, որ տեսչությունը որևէ գրավոր ապացույց չունի, որով կհաստատի գույքի գնահատման փաստաթուղթ պահանջելու հանգամանքը:

Սրան ի պատասխան դատարանն արձանագրում է, որ «եթե ստուգումն իրականացնող մարմինը, ըստ ընկերության, չի պահանջել փաստաթղթեր, տվյալներ, տեղեկություններ, ապա հարց է ծագում, թե ինչպես է հարկային մարմինն ստուգման ենթարկել ընկերության հաշվապահական հաշվառման փաստաթղթերը և հայտնաբերել ակտում արձանագրված խախտումները»։ Միաժամանակ դատարանն արձանագրում է, որ «Ընկերության տնօրենը հենց ստուգման ընթացքում չի ներկայացրել խորհրդի որոշումը», քանի որ դա ակնհայտ է` «այն ստուգման պահին առկա չէր...»:

Բացի այդ, դատարանն արձանագրում է, որ ամենայն հավանականությամբ գույքն օտարվել է ավելի բարձր գներով, սակայն հարկային պարտավորություններից խուսափելու նպատակով պայմանագրերում, ինչպես նաև հարկային տեսչություն ներկայացված հաշվարկներում և հաշվետվություններում ընկերությունը նշել է այլ գին, որն էականորեն տարբերվում է գույքի իրական արժեքից։

Դատարանը հիշատակում է նաև «Հարկերի մասին» ՀՀ օրենքի մի շարք հոդվածներ: Օրինակ, այդ իրավական փաստաթղթի 22-րդ հոդվածի 1-ին մասով հարկերը ճիշտ հաշվարկելու, ժամանակին վճարելու և հարկային օրենսդրության մյուս պահանջները պահպանելու պատասխանատվությունը կրում են հարկ վճարողները:

Բացի այդ, հիշատակում են նույն օրենսգրքի նաև այն հոդվածները, որոնք սահմանում են «օրենքով նախատեսված կարգով երրորդ անձանցից ստացված տեղեկությունների հիման վրա հաշվարկված իրացման փաստացի գների և հարկ վճարողի կողմից հարկային մարմիններին ներկայացված հաշվետվությունների համապատասխան տվյալների միջև 20 և ավելի տոկոսի տարբերությունը»։ Նման տարբերությունները օրենքը դիտարկում է որպես էական իրավական շեղում, որը և արձանագրվում է այս գործի վարույթում: Այդ մասով դատարանն արձանագրում է, որ «Տվյալ դեպքում նշված շեղումն առկա է»։

Անշուշտ, արձանագրվում է նաև այն հանգամանքը, որ, եթե անշարժ գույքը օտարվում է իրական գնից ցածր արժեքով, ապա դա սեփականատիրոջ իրավունքն է, քանի որ նա կաշկանդված չէ «գույքն իր հայեցողությամբ որոշված գնով օտարելու հարցում»։ Սակայն, դատարանը միաժամանակ նշում է, որ նման օբյեկտների առք ու վաճառքի կամ այլ գործարքների դեպքում հարկային պարտավորվածությունները կատարվում են ընդունելով «համեմատելի հանգամանքներում նույնանման գործարքների համար սովորաբար որպես հարկման օբյեկտ ընդունվող մեծությունը»։

Այս և իրավական մի շարք այլ հիմնավորումների հիման վրա, որոնց մեջ հիշատակելի են նաև ՀՀ վճռաբեկ դատարանի կողմից 30.11.2006 թվականի համապատասխան նախադեպային որոշումներում արտահայտած իրավական հիմնավորումները, դատարանը նաև արձանագրում է, որ «Էլեկտրաճշգրիտսարք» ԲԲ ընկերության կողմից ներկայացված հակընդդեմ հայցը և պահանջն ակնհայտ անհիմն է։

Բայց, միաժամանակ, դատարանը նշում է, որ հարկային պարտավորությունների մասով հայցվոր կողմը հավատարիմ է մնացել օրենսդրության պահանջներին և շահութահարկի գծով «որևէ խախտում թույլ չի տրվել»: Իսկ ինչ վերաբերում է ավելացված արժեքի հարկատեսակին, ապա «Տեսչությունն ընկերության նկատմամբ թույլ է տվել օրենսդրական դրույթների խախտումներ և անհիմն հաշվարկել է լրացուցիչ ոչ օրինական հարկային պարտավորություն...»: Այսպես, «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» ՀՀ օրենքի ուժով գույքի շուկայական արժեքի սահմանումը պատկանում է ընկերության խորհրդի իրավասությանը և տեսչությունն ընկերության նկատմամբ թույլ է տվել օրենսդրական դրույթների խախտումներ և անհիմն հաշվարկել է լրացուցիչ ոչ օրինական հարկային պարտավորություն։

Դատարանը, քննության ընթացքում լսելով կողմերի ներկայացուցիչներին, «գործում եղած ապացույցների բազմակողմանի, լրիվ և օբյեկտիվ հետազոտության արդյունքում» հանգում է այն մտքին, որ հայցը և հակընդդեմ հայցը ենթակա են բավարարման մասնակի: Միաժամանակ արձանագրվում է, որ «Սույն վեճի լուծման համար անհրաժեշտ է պարզել, թե արդյոք հաշվապահական հաշվետվությունները, հաշվարկները, հայտարարագրերը և հարկային օրենսդրությամբ նախատեսված այլ փաստաթղթերն ու տեղեկությունները կազմվել կամ վարվել են սխալ» և «արդյոք թաքցվել կամ պակաս է ցույց տրվել հարկվող օբյեկտը»: Հիշատակվում է, որ «Շահութահարկի մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի համաձայն` ռեզիդենտների համար հարկվող օբյեկտ է համարվում ՀՀ տարածքում և նրա սահմաններից դուրս ստացվող հարկվող շահույթը։

Արձանագրվում է, որ գործին մասնակցող անձանց կողմից չի վիճարկվել այն փաստը, որ ակտում նշված անշարժ գույքը, այդ թվում նաև` շենքերն ու շինություններն օտարվել են հաշվարկ-հաշվետվություններում նշված գնով, որը պակաս չի եղել կադաստրային արժեքից։

Դատարանը, անմիջականորեն գնահատելով գործում եղած բոլոր ապացույցները կայացնում է վճիռ, որի համաձայն ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ Արաբկիրի հարկային տեսչության հայցը բավարարվում է մասնակի: Այսինքն՝ «Էլեկտրաճշգրիտսարք» ԲԲ ընկերությունից հօգուտ Հայաստանի Հանրապետության ըստ ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ Արաբկիրի հարկային տեսչության կողմից կազմված ակտի, բռնագանձվում է ավելացված արժեքի հարկի գծով առաջադրված պարտավորությունը /58.946.845 ՀՀ դրամ/: Բայց ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ Արաբկիրի հարկային տեսչության հայցը` մնացած մասով, մերժվում է:

Մասնակիորեն բավարարվում է նաև «Էլեկտրաճշգրիտսարք» ԲԲ ընկերության հակընդդեմ հայցը: Այն անվավեր է ճանաչում ՀՀ ԿԱ ՊԵԿ Արաբկիրի հարկային տեսչության կողմից շահութահարկի գծով պարտավորության առաջադրումը: Իսկ «Էլեկտրաճշգրիտսարք» ԲԲ ընկերության հակընդդեմ հայցը` մնացած մասով, մերժվում է։

Սամվել Մարտիրոսյան