Փաստ ինֆո

Ադրբեջանի մայրաքաղաքում նոյեմբերի 6-9-ը կայացավ «Համացանցի կառավարման 7-րդ միջազգային համաժողովը»: Դրան մասնակցեցին 100 երկրներից ժամանած 1000 ներկայացուցիչ: Քննարկման հիմնական թեմաներն առնչվում էին ոլորտի զարգացման, անվտանգության և համացանցի մատչելիության հիմնախնդիրներին:

Դրանցից մեկն, օրինակ, ուներ խոսքի ազատության և ինովացիայի, ինչպես նաև մասնագիտական և ժամանակակից աշխարհում քաղաքացիական լրագրության» ապահովման հիմնախնդիրներին վերաբերող ուղղություն:

Այդ թեմայի առկայությունը Բաքվի համաժողովում, նվազագույնը, պետք է ունենար համապատասխան, կամ համապատասխանության ձգտող միջավայր: Սակայն, հարցն ուղղակի հակադրության մեջ հայտնվեց ոլորտի ընդհանուր իրավիճակին և ինչպես ադրբեջանական քաղաքական բոլոր դոմինանտների պարագայում, ծածկվեց գրեթե անտեսանելի շղարշով կամ էլ՝ ընդհանրապես վարպետորեն քողարկվեց:

Ահավասիկ, ֆորումին գրեթե զուգահեռ շրջանառության մեջ մտած միջազգային կազմակերպություններից մեկի՝ լրատվամիջոցների ազատությունը պաշտպանող «Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպության հայտարարությունում տեղ գտած մի հաստատում. «Ընդդիմադիր թերթերի մեծ մասը Ադրբեջանում փակվել են: Հեռուստա-ռադիո հեռարձակումները վերահսկվում են իշխանությունների կողմից»:

Այս միտքն արծարծվում է ադրբեջանական ընդդիմադիր թերթերից մեկի՝ «Ազադլիգ»-ի հալածանքները նկատի ունենալով, որի փակումն, ինչպես նշվում է նույն տեղում, «Ադրբեջանում կդառնա մահացու հարված զանգվածային լրատվամիջոցների բազմակարծությանը»:

Իշխանություններին ընդդիմադիր թերթի գոյատևման մաքառումներն ունեն երկար պատմություն: Այդ թերթի գլխավոր խմբագիր Գանիմադ Զախիդովը ալիևական վարչակազմի կողմից ղեկավարվող պետության մասին խոսելիս նշում է, որ «Ադրբեջանը հայտնի է որպես ավտորիտար պետություն, որն ոտնահարում է հիմնական ժողովրդավարական ազատությունները»: Իսկ վերջերս էլ, պարբերականի շուրջ ստեղծված դատական քաշքշուկները նկատի ունենալով, նշել է. «Եթե այս իրավիճակը շարունակվի, մենք երկար չենք դիմանա»:

Ընդդիմադիր այս թերթը նեղ ֆինանսական վիճակում է հայտնվել դատական կարգով վճարած բազմաթիվ տուգանքների արդյունքում: Իսկ նոյեմբերի 5-ին, արդեն, դատարանի որոշմամբ, ընդհանրապես, նրա բանկային հաշիվները սառեցվեցին:

Թեև այս առթիվ «Լրագրողներ առանց սահմանների» միջազգային կազմակերպությունը հանդես եկավ ադրբեջանական դատական իշխանության որոշման քննադատությամբ, նշելով, որ «Նման անօրինական որոշումը հանդիսանում է վերջին ամիսներին «Ազադլիգ»-ը խեղդելու ճիգերի որոշիչ փուլ», սակայն, միջազգային կառույցի բողոքը որևէ կերպ փոփոխություններ չառաջացրեց ստեղծված իրավիճակում:

Ընդհանրապես, ադրբեջանական իրականության մեջ լրագրողների նկատմամբ այսօր ձևավորված ընդհանուր մթնոլորտը ցույց է տալիս ժամանակակից միջազգային հասարակական հարաբերությունների չափանիշների նկատմամբ ձևավորված ներհակ դիրքորոշում: Միայն ինչ-ինչ մեղադրանքներով կամ անհայտ պատճառներով այդ երկրի բանտերում այսօր փակված է մոտ չորս տասնյակ լրագրող:

Սա հասարակական ընդհանուր իրավիճակի մեջ, այսպես կոչված «օրինականության» դաշտում, տեսանելի հատվածին վերաբերող վիճակագրական տվյալ է: Քիչ չեն դեպքերը, երբ ազատ խոսքի ջատագով լրագրողները պարզապես լինչահարվում են իրենց ճիշտ խոսքի կամ հարցերի մեջ սկզբունքայնություն դրսևորելու համար և նրանց վրա հասած փորձանքի նկատմամբ երկրի ղեկավարության կողմից վերաբերմունքի բացակայությունն ավետում է «ամեն ինչ ասող լռությամբ»:

Դրա տիպական օրինակներից մեկը «Զերկալո» թերթի մեկնաբան և «Էլեկտրոնային ժուռնալիստիկա» ոչ կառավարական կազմակերպության ղեկավար Իդրակ Աբբասովին հաշմանդամության հասցնելու աստիճան ծեծի ենթարկելու դեպքն է, որի առողջական խնդիրները հոգալու և անհրաժեշտ բուժում ստանալու ծախսերը կրկին, ի վերջո, հոգաց «Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպությունը: Ինչ վերաբերում է այդ հանցանքը կատարողներին, ապա, «բնական» է, նրանք դարձել են աներևույթ և անհասանելի:

Հատկանշական է, որ ազատ խոսքի և տեղեկատվության նկատմամբ պայքարն ադրբեջանական իշխանություններն իրականացնում են համակարգված և, կարծես թե որոշակի, հատուկ մշակված մեթոդաբանությամբ:

Այդ առումով բնութագրական է քաղաքացիական կազմակերպությունների կամ քաղաքական կուսակցությունների և նրանց կողմից հրատարակվող պարբերականների իրացման ճանապարհին առաջացվող զանազան խոչընդոտները: Օրինակ, Բաքվի իշխանությունները, որոշեցին, որ իրենց քաղաքում թերթ վաճառող կրպակները պետք է վերափոխվեն լայն պրոֆիլով գործող առևտրական հաստատությունների: Եվ դրանց ուղիղ կեսը փոխվեց ավելի ընդարձակ տաղավարներով, որտեղ սկսեցին վաճառել նաև սնունդ և արդյունաբերական ապրանքներ: Դրա հետևանքով թերթերի վաճառքի առանց այն էլ ցածր ցուցանիշն ավելի նվազեց՝ իր հետ բերելով վաճառքի շահույթներով գոյատևող շատ ընդդիմադիր լրատվամիջոցների սնանկացման կամ ֆինանսանյութական իրավիճակի վատթարացման:

Ի դեպ, այս առումով «Լրագրողներ առանց սահմանների» կազմակերպության հայտարարության մեջ նշվում է, որ Ադրբեջանի կառավարությունը պետք է «... երաշխավորի արդարությունը ժուռնալիստների և մեդիա կազմակերպությունների գործով»: Այն նաև հույս է հայտնել, որ «Համացանցի կառավարման 7-րդ համաժողովը» այդ հարցի մասին իր խոսքը կասի:

Սամվել Մարտիրոսյան