Փաստ ինֆո

Տեսակետ

Հինգշաբթի՝ հոկտեմբերի 4-ի երեկոյան, Ստրասբուրգում  Եվրոպայի խորհրդարանական խորհրդի վեհաժողովը քննարկեց  ադրբեջանցի մարդասպան Ռամիլ Սաֆարովին Հունգարիայից Ադրբեջան արտահանձնելու և դրանից հետո  Բաքվի իշխանությունների կողմից թույլ տված իրավական և բարոյական  անօրինությունների հարցը:

Հումանիտար արժեքների, մարդկության ապագայի և ժողովուրդների համակեցության հիմնարար բանաձևերով առաջնորդվողներից  շատերն այս փաստն ընդունում են  որպես արդարության  մոտալուտ հաղթանակի վերաբերյալ  ԵՄ-ի մայրաքաղաքից եկած  Բարի լուր:

Անշուշտ ձեռքբերում է, որ եվրոպական հեղինակավոր կառույցն անդրադառնում է այդ հարցին, որը, ևս մեկ անգամ համաշխարհային հանրության մեջ կթարմացնի Գուրգեն Մարգարյանին կացնահարողին հերոսացնող  Ադրբեջանի այլատյաց  նկարագիրը: Սակայն, արդյո՞ք այդ բարոյական  հարթության վրա ծավալված գործընթացը բերեց  էական քաղաքական և իրավական հետևանքներ:

Բանն այն է, որ աշնանային նստաշրջանից առաջ Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի նախագահ Ժան Կլոդ Մինյոն հարցի բարոյական կողմի հակամարդկային և հակաօրինական իրողությունն ընդունելով հանդերձ, կատարել էր այնպիսի արմատական հայտարարություններ, որի գործնական կողմի օգտակարությունը ադրբեջանցիներն ընկալում էին շատ ավելի հստակ, քան  բարոյական արժեքներին միշտ ապավինող Հայաստանը: Թեև ադրբեջանական Միլի Մեջլիսը հայտարարություն ընդունեց Սաֆարովի հարցի քննարկումն օրակարգային դարձնելու վերաբերյալ /համենայն դեպս՝ թուք ու մուր են թափելու գլխներին/, բայց և այնպես իրեն ինչ-որ տեղ ապահովագրված էր  զգում, քանի որ ԵԽԽՎ-ի նախագահը մի քանի օր առաջ մամլո ասուլիսում հստակ հայտարարել էր, որ «լսումների արդյունքներով չկա անհրաժեշտություն որևէ հայտարարություն  կամ որոշում ընդունելու, ինչպես նաև դադարեցնելու ադրբեջանական պատվիրակության իրավասությունները»:

Այս պարագայում ինչ է մնում Հայկական կողմին, եթե ոչ իր զգացմունքային կամ Եվրոպայի իրավական ապագայի մասին կանխագուշակումների հետ միասին,  հոկտեմբերի 4-ի երեկոյան նիստից հետո, վերախմբագրել դիրքորոշումը: Չէ՞ որ  Սաֆարովի արտահանձնման և ներման խայտառակությունը այո, նշավակվեց, սակայն այդպես էլ դուրս չեկավ բարոյական  հարթությունից, ձեռք չբերեց  գործնական որևէ հատկանիշ: Այսօր արդեն հայկական կողմը այդ հարցի վերաբերյալ իր պնդումներում հանդես է գալու, առնվազն,  մեկ քայլ նահանջածի դիրքերից՝  սկսելու է ինչ-ինչ  լոբբիստական նախաձեռնություններ, քարոզչություն է անելու, դիմագրավելու է ադրբեջանական  հակաքարոզչությունը և այլն: Եվ սա այն դեպքում, երբ հոկտեմբերի 4-ի նստաշրջանը ամենաակտիվ և ամենափաստարկված հարթակն էր  ադրբեջանական արմենոֆոբիային գնահատականներ տալու համապատասխան որոշում կամ բանաձև  ընդունելու համար:

Ինչևէ: Այստեղ արվածն ու ասվածն արդեն  անցյալում են: Սակայն «Սաֆարովյան սինդրոմի» քաղաքական հետևանքներն «սպառող» մեկ այլ ակտիվ գոտի դեռ պահպանում է ստոիկ համբերություն:

Խոսքը Ղարաբաղյան հարցը կարգավորելու կոչված Մինսկի խմբի մասին է, որի անդամներից մի քանիսը, ճիշտ է՝ տվեցին այդ հակաիրավական երևույթի գնահատականը, բայց դրանք, ըստ էության կարելի է դիտարկել  նաև որպես մասնավոր անձանց  կողմից արված հայտարարություններ:

Այնինչ, միջնորդական մեծ առաքելությամբ օժտված այդ կառույցը նախ ոչ միայն պետք է արձանագրի այդ երևույթը, այլև տա դրա վերաբերյալ համապատասխան մեկնաբանություն, գնահատական և, անշուշտ, արձանագրի իր նոր մոտեցումները՝ արմատականորեն այլ հարթություն և մթնոլորտ ստեղծված իրավիճակում բանակցային գործընթացի նպատակների սահմանման վերաբերյալ: Չէ՞ որ, եթե փոխվել է իրավիճակի բարոյական նկարագիրը, չեն  կարող նույն մակարդակում պահպանվել նաև իրավական գնահատականները,  արդարության մասին մոտեցումները, ակնկալվող կամ առաջարկվող լուծման տարբերակները:

Այո, նոր իրավիճակում բանակցային գործընթացը շարունակելու իրենց  պատրաստակամության մասին հայտարարել են և Ադրբեջանի, և Հայաստանի նախագահները, սակայն այդ նոր իրավիճակի մասին Եվրոպական համայնքի  կողմից ցուցաբերվող միայն բարոյական մոտեցումը հարցն, ի վերջո, կտեղափոխի տեսական և մասնավոր հարթություն:

Այդ ուղղությամբ ԵԽԽՎ-ի աշնանային նստաշրջանը նման քայլ, փաստորեն, արդեն, կատարեց: Հաջորդ քայլը, նրա կողմից, դժվար է ասել, թե որը կլինի: Սակայն պարզ է մի բան, եթե ԵԽԽՎ-ում ընդհանրական կամ ընդհանրացնող մոտեցումները չեն գործում, ապա մասնավորում գործող պայմանականությունը  կարող է հեշտությամբ մերժվել: 

Իսկ Սաֆարովի դեպքը հենց այդ ընդհանրականն է, որը, փորձ է արվում մասնավորեցնել:

Սաֆարովի հարցի ընդհանրական բնույթը  այսօր Եվրոպային ապացուցելը Հայաստանի խորհրդարանական  պատվիրակության ամենագլխավոր խնդիրն է: Հակառակ դիրքորոշումը, ակամա  առաջ է բերում  Խրիմյան Հայրիկի թղթե շերեփի ուրվականը: Բայց  Հայաստանի շերեփը այսօր, հաստատ թղթե չէ:

Սամվել Մարտիրոսյան