Փաստ ինֆո

Ինչ գործոններ կարող էին այդ երկրին թելադրել մի քայլ, որի հետագա զարգացումները պետք է հանգեցնեին օրինախախտումների:

Ընդամենը մեկ տարի առաջ Միջազգային արտարժույթի հիմնադրամի տնօրեն Քրիստիան Լագարդը նշում էր, որ Հունգարիան, կապված պետական պարտքի ծավալի արագացված մեծացման հետ, ֆինանսական աջակցություն է խնդրում: Դա, իրոք, այդ երկրին սպառնացող ձնահոսքի տեսք է ստանում: Բավական է նշել, որ 2011-ի երրորդ եռամսյակում պետական պարտքը ազգային համախառն եկամտի համեմատությամբ թռիչքաձև ավելացավ 7 նիշով, 75-ից հասնելով 82 տոկոսի:

Աղետալի իրավիճակի դեմն առնելու համար Հունգարիայի կառավարությունն անցավ կոշտ հարկային և վարչական քաղաքականության: 2010 թ.-ին պետական դատարկ գանձարանը լցնելու համար բարձրացվեցին հարկերը և ոչ պետական կենսաթոշակային հիմնադրամներից հանվեց և ազգայնացվեց ավելի քան 11 միլիարդ եվրո: Սակայն դա էլ մասնագետների գնահատմամբ տնտեսապես անառողջ երկրի համար փրկության բալասան չդարձավ:

Այսօր երկիրը համարվում է վերջին 7-8 տարիներին Եվրամիության կազմում ընդգրկված ամենադանդաղ զարգացող պետությունը: Նրա տարեկան տնտեսական աճի ծավալն ընդամենը 0,5 տոկոս է: Բացարձակ փլուզման ցուցանիշ, եթե հաշվի առնենք, որ, ըստ որոշ տեսաբանների, պետության տնտեսական ապագան վտանգված համարելու չափորոշիչային սահմանը տարեկան մինչև 4 տոկոսանոց աճն է: Այսինքն` վտանգավոր և աղետաբեր է համարվում տնտեսության աճի մինչև 4 տոկոս նիշը, իսկ վտանգից հեռանալու ցուցիչը սկսվում է այդ թվին հաջորդող չափումներից:

Երկրի համապարփակ կայունության բնորոշիչն, անշուշտ, նրանում ընթացող տնտեսական դրական գործընթացներն են: Իսկ եթե չկան այդպիսի բնութագրիչներ, ապա առաջին պլան են մղվում անկայունության ամենատարբեր դրսևորումները: Ընդ որում դրանք արտահայտվում են ոչ միայն տնտեսական, քաղաքական կամ սոցիալական ամենատարբեր հարթություններում: Հաճախ դրանք նաև անցանկալի դեֆորմացիաներ են արձանագրում տարբեր սոցիալական խմբերի և անհատների ապրելակերպում, վարքագծում, բարոյական արժեհամակարգում:

Հիշենք, թեկուզ, երկրի ընդհանուր վարկանիշն էականորեն ստվերած նախագահ Պալ Շմիդտի սկանդալային հրաժարականի մասին, որը փաստորեն նաև գրագողություն կատարած կեղծ գիտնականի, հանիրավի գիտությունների դոկտորի թիկնոց սեփականացրածի քողազերծում էր:

Ընդհանրապես, պետք է նշել, որ տարբեր վարկանիշային համակարգերում Հունգարիան դիտարկվում է որպես ծանր կացության առաջ հայտնված երկիր: Տնտեսական, բարոյական, սոցիալական, ֆինանսական չափանիշների անկումը երբեմն այնպիսի մակարդակներ է արձանագրում, որ, թվում է, երկրին ինչ-որ անտեսանելի մի ուժ ստիպողաբար քաշում է այլ միջավայր, որտեղ Եվրամիության արժեհամակարգը կարող է միայն շիրմա հանդիսանալ, իրականում այդ արժեքներին խորթ և երկրում առկա հիմնախնդիրները քողարկելու համար:

Այս առումով կարելի է նշել, օրինակ նեոնացիստական խմբավորումների և կազմակերպությունների («Մադիար գարդա») ակտիվացումը, մոտ 800 հազարանոց գնչուական համայնքի կողմից առաջադրվող սոցիալական հիմնախնդիրները և այլն:

Տնտեսական անմխիթար վիճակում հայտնված Հունգարիայի մասին բացասական կանխատեսումներ է արձանագրում վարկանիշային «Fitch» գործակալությունը: Իսկ մեկ այլ համանման գործակալության՝ «Moody's»- ի գնահատմամբ այս երկրի ցածր վարկանիշի պատճառը «բյուջեի կոնսոլիդացման համար միջնաժամկետ նպատակները կատարելու ահագնացող անորոշությունն է»:

Ադրբեջանի հետ մարդասպան Ռամիլ Սաֆարովի արտահանձնման գործընթացը և դրա իրականացման գաղտնիությունը լրացնում է տնտեսապես աննախադեպ վատ իրավիճակում հայտնված Եվրամիության անդամ երկրի այսօրվա բարոյական արժեհամակարգը և դրանից ածանցվող ենթադրությունների մոտիվացումը: Հայաստանի իրավապահ շրջանակներում այդ մոտիվացման մասին խոսվում է դեդուկտիվ տրամաբանության մակարդակում: Անշուշտ փաստեր նշելը մի գործընթացի մասին, որտեղ մասնակից են պետությունների ղեկավարները և նրանց մերձավորագույն շրջապատը, դժվար է: Սակայն հստակ է, որ հանցագործին անօրինական կերպով ազատ արձակելու պատասխանատվությունը միայն մեկ կողմի վրա չի ընկած:

Ինչևէ, Եվրոպա թափանցած միջնադարյան արևելքին բնորոշ արարքն, իր ողջ խայտառակ նկարագրով, պետք է ներկայացվի հունգար ժողովրդին: Քանի որ, ինչպես նշում է Հունգարիայի հանրային հեռուստատեսության լրագրող, «168 ՕՌԱ» ձախ-լիբերալ կուսակցության շաբաթաթերթի վերլուծաբան Ագնես Սզաբոն. «Ժողովրդավարական համակարգը թույլ չի տալիս, որ իրավական հարցերը լուծում ստանան տնտեսական հարաբերությունների միջոցով»: Եվ ուրեմն, Հունգարիան և հունգարացիները այսօր խնդիր ունեն ժողովրդավարական սկզբունքները առաջին պլան մղելու և դրանով առաջնորդվելու համար: Հակառակ պարագայում տնտեսական ահագնացող հիմնախնդիրներին ուղեկցող բարոյական սայթաքումները կարող են ձեռք բերել համակարգային նկարագիր, ինքնակազմակերպվել և ինստիտուցիոնալացվել` ինչը արձանագրվում է տնտեսական անցումային վիճակում գտնվող շատ երկրներում:

Այդ պարագայում հարցերը չեն սպառվի այլ երկրի քաղաքացի հանդիսացող ոճրագործերից շատափույթ կամ գաղտնի ձերբազատվելով: Խնդիրը կտեղափոխվի այլ` սեփական երկրում եվրոպականին անհարիր արժեհամակարգի գեներացման հարթություն:
 

Սամվել Մարտիրոսյան