Փաստ ինֆո

Սևանա լճի ջրի մակարդակի բարձրացումը Հայաստանի և հայերի մեջ միանշանակ հոգեբանական զգացումներ դեռ չի ձևավորել: Թեև 1981թ.-ից ի վեր, երբ ավարտվեց և շահագործման հանձնվեց տարեկան 250 մլն խմ հզորությամբ Արփա-Սևան ջրատարը, լավատեսության ձևավորման առարկայական հիմնավորումն արդեն համարվում էր կայացած փաստ:

Սակայն իրական կյանքը շատ արագ սկսեց վերախմբագրել գրեթե բացարձակի հասնող բարի սպասելիքները: Այսպես, Արփա-Սևանի ջրերի մատակարարման արդյունքում 1981-1990 թթ. լճի մակարդակն ավելացավ 0,9 մետրով: Սակայն 1990-ականների էներգետիկ ճգնաժամի տարիներին այն կրկին անկում արձանագրեց: Ջրի մակարդակը իջավ 1,5 մետրով: 2003թ. Սևանին դոնոր դարձավ տարեկան 165 մլն խմ հզորությամբ Որոտան-Արփա ջրուղին: Դրանից հետո նախատեսվում էր, որ լճի մակարդակը յուրաքանչյուր տարի պետք է ավելանա 12 սմ-ով: Սակայն համաձայն ՀՀ ՋՊՊԿ-ի աշխատակիցների վերջերս կայացած մի պաշտոնական քննարկման ժամանակ հրապարակած տվյալների՝ 2001-ից ի վեր Սևանա լճի մակարդակն ավելացել է չնախատեսված չափով` 3,81մետրով, այն դեպքում, երբ այդ ցուցանիշը պետք է լիներ 2,7 մետր:

Այսինքն` սխալ հաշվարկ: Թեկուզ դրական ելքով, բայց, անշուշտ, գործի ներկայացման համար տխուր փաստարկ է: Չէ՞ որ, եթե հանգամանքներն են թելադրում վերջնական արդյունքները և ոչ թե տեսական կամ գիտական հիմնավորումները, ուրեմն, կաղում է գործի մասնագիտական կողմը: Օրինակ, նույնիսկ, օգուտը գերնպատակ ընդունող գործարար միջավայրում մասնագիտական առումով վատ է ընկալվում այն գործարարը, որին ուրախացնում է սպասվածից ավելի մեծ շահույթը, թեկուզ և դրական, բայց չկանխատեսված արդյունքը:

Գուցե հենց այդ պատճառով «Հանուն մարդկային կայուն զարգացման ասոցիացիա» ՀԿ-ի նախագահ Կարինե Դանիելյանը համարում է, որ «Սևանը գտնվում է առողջացման վիճակում, սակայն դեռ լճում ընթացող դրական շարժը կամ դրական փորձը հնարավոր չէ ներկայացնել, քանի որ այն գտնվում է վտանգավոր անցումային փուլում»: Ըստ նրա, եթե լճի կենտրոնական հատվածներում առողջացման երևույթները հստակ արձանագրելի են, ապա նույնը չի կարելի ասել առափնյա հատվածների մասին:

Իսկ առափնյա հատվածներում նույնիսկ անզեն աչքով տեսանելի են այն բազում հիմնախնդիրները, որոնք առաջացել են լճի բարձրացման նախատեսված մակարդակը 1,11 մ-ով «գերազանցելու» հետևանքով` լրիվ կամ մասամբ ջրի տակ մնացած չապամոնտաժված կառույցներ, տեխնիկական կամ կենցաղային ծագման աղբ, մեծաքանակ ծառեր և նույնիսկ պոմպեր, խողովակաշարեր և այլն:

Ի դեպ, ՀՀ բնապահպանության նախարարության կողմից առաջարկվող և այսօր դեռ քննարկման փուլում գտնվող «2013-2022 թթ Սևանա լճի շրջակայքում նոր անտառաշերտի հիմնման ծրագիրը հաստատելու մասին» ՀՀ կառավարության որոշման նախագծում նշվում է, որ ջրերի մակարդակի «մինչև 1903,5 բարձրացման դեպքում շուրջ 4000 հեկտար անտառներ կհայտնվեն ջրի տակ, որի հետևանքով կառաջանան այնպիսի էկոլոգիական հիմնախնդիրներ, որոնք լուծելու համար կպահանջվի մի քանի փուլերից բաղկացած երկարամյա գործընթաց»: Օրինակ, համաձայն այդ ծրագրի նախատեսված է, որ առաջին փուլի համար ժամկետ է սահմանվում 2013-2022 թթ, որի ընթացքում «դրական էկոլոգիական հավասարակշռությունը» կվերականգնվի ընդամենը 27 տոկոսով:

Այսպիսով, Սևանա լճի պարագայում չնախատեսված, բայց արդեն գրանցված դրական արդյունքը միանշանակ ուրախանալու հիմքեր չի կարող երաշխավորել:

Սևանից ջրառի ծավալը 170 մլն-ից 320 մլն. խմ հասցնելու` ՀՀ կառավարության նախաձեռնությունն այլևս օրենքի ուժ է ստացել:

Սևանը մեր կյանքի այն կողմն է, որտեղ չի կարող լինել դիմություն-ընդդիմություն: Արարատյան դաշտում կենարար հեղուկին սպասող գյուղատնտեսական հողերը չջրելը նշանակում է բերք ու բարիքից կամավոր հրաժարվել: Այս դեպքում գուցե փոխզիջումային տարբերակը ՀՀ նախագահին առընթեր Սևանի հիմնախնդիրների հանձնաժողովի առաջարկությունն է, այս տարի ստեղծված իրավիճակից դուրս գալու համար Սևանա լճից 280 մլն խմ ջրառ կատարելու մասին: Բացառության կարգով: Միայն այս տարի, բայց ոչ ընդհանրապես:

Համաձայն Ջրային պաշարների պետական կոմիտեի աշխատակիցների հրապարակած տվյալների՝ ընթացիկ տարվա առաջին կիսամյակում Արփայից Սևան է լցվել 62 մլն խմ ջուր: Եթե հաշվարկային այս ելակետը վերցնենք, ուրեմն ջրատարից Սևանը այս տարի կստանա 120-125 մլն խմ ջուր: Իսկ նոր օրենքը հնարավորություն է տալու լճից ջրառի ծավալը դարձնել 320 մլն խմ: Այս պարզ թվաբանությունը ցույց է տալիս, որ Գեղամա գեղեցկուհու համար այսօր ֆիքսված դրական հաշվեկշիռը կախված կլինի 200 մլն խմ պակասող ջուր ստանալուց:

Այս պարզ հաշվարկն իսկ հուշում է, որ նոր օրենքը Սևանին կրկին կկանգնեցնի գոյաբանական դժվար լուծելի խնդրի առջև: Կամ էլ այն կիրառվելու է միայն ծայրահեղ բնակլիմայական անբարենպաստ իրավիճակներում և ոչ ամեն տարի: Հակառակ պարագայում Սևանի հիմնախնդիրը երկրի ու ժողովրդի առջև կծառանա աննախադեպ վերջնագրով: