«Ազատությունից զրկելու մեխանիզմների առումով մենք պետք է ունենանք չափազանց մեծ հստակություն և որոշակիություն». Արման Թաթոյան (Տեսանյութ) - ՓԱՍՏԻՆՖՈ | Իրավական լուրեր, իրադարձություններ, վերլուծություններ, տեսանյութեր

ԲՈԼՈՐ ՆՅՈՒԹԵՐԸ

Բոլորը

04/23/2024 14:14 Հայաստանի իշխանության ներկայացուցիչները արդեն իսկ անթաքույց սկսել են առաջ մղել թուրքական ժխտողական մոտեցումները. ՀՅԴ 04/23/2024 14:00 ԱՄՆ Սենատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի ավագ փորձագետն ու ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանն այցելել են Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր 04/23/2024 13:54 Ռուբեն Ռուբինյանն ընդունել է ՀՀ-ում Հունաստանի դեսպանին 04/23/2024 13:53 Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում նոր կարգ է հաստատվում, Փաշինյանը հասկացել է դա. Էրդողան 04/23/2024 13:44 Ադրինե Ղուկասյանը՝ Վերաքննիչ քրեական դատարանի դատավոր 04/23/2024 13:41 Սահմանամերձ Կիրանցում դասադուլ է 04/23/2024 13:37 Վիլիսի շոֆեռը պետք է ման գա իր համար հավեսով, ԱԺ պատգամավորը, որ վրաերթի է ենթարկվել, հեչ է ձեզ համար․ Դանիելյանը՝ ոստիկաններին 04/23/2024 13:30 Քաղաքացիները Նոյեմբերյանում բացեցին դեպի Վրաստան տանող ճանապարհը 04/23/2024 13:27 Իրավիճակը Երեւան-Սեւան մայրուղու վրա այս պահին. ճանապարհը երկկողմանի փակ է 04/23/2024 13:21 «Եկեղեցի, գերեզման, սաղ բաշխում է, ինչքան պետք է կզած մնանք». Գեղարքունիքի մարզում եւս անհանգիստ են (տեսանյութ) 04/23/2024 13:14 10 գյուղ էլ Վարդենիսից են հանձնելու Քաղաքացիները փակել են նաև Երևան-Սևան ավտոճանապարհը. ուղիղ 04/23/2024 13:12 Սա անվաստահություն է ՝ այսօրվա իշխող կառավարությանը․ Բագրատ Սրբազան 04/23/2024 13:11 Հենրիխ Մխիթարյանի նոր նվաճումը. Միլանի «Ինտերի» կազմում նա դարձավ Իտալիայի չեմպիոն 04/23/2024 13:00 Եղանակն առաջիկա 5 օրերին 04/23/2024 12:51 Ջահերով երթ. այսօր Երեւանում ժամը 19։00-ից սկսած փակ են լինելու փողոցներ 04/23/2024 12:37 Ֆրանսիահայ լրագրող Լեո Նիկոլյանը «Զվարթնոց» օդանավակայանից հացադուլ է հայտարարել. նրան թույլ չեն տվել մտնել Հայաստան 04/23/2024 12:35 ՄԻՊ Անահիտ Մանասյանը կայցելի ՔԿՀ՝ տեսակցելու Դավիթ Տոնոյանին 04/23/2024 12:29 Ալիևը Զելենսկուն հրավիրել է Բաքու 04/23/2024 12:21 Ոսկեպարը, Բաղանիսը, Կիրանցը կորցնելու դեպքում՝ հաջորդ Վանաձորն է, Իջևանն է. Գնդապետ 04/23/2024 12:20 Ադրբեջանում երկրաշարժ է գրանցվել 04/23/2024 12:17 Տեղի ունեցող գործընթացը որևէ կապ չունի իրական սահմանազատման հետ. այն պայմանավորված է քաղաքական անթույլատրելի որոշումներով ու զուրկ է իրավական հիմքերից. Թաթոյան 04/23/2024 12:09 Ադրբեջանում առցանց հեռուստատեսության ղեկավարին 9 տարվա ազատազրկման են դատապարտել 04/23/2024 12:08 ԵԿՄ ավտոմեքենայի կողմից վրաերթի ենթարկված քաղաքացիներից մեկը գլխի վնասվածք է ստացել․մեքենան քաղաքացիների ուղղությամբ վարելու հրահանգ տվել է կառույցի մարզային վարչության ղեկավարը 04/23/2024 12:06 Նոյեմբերյան համայնքը, համայնքի ղեկավար կազմը, այդ թվում սահմանամերձ գյուղերի վարչական ղեկավարները, չեն աջակցում սահմանազատման գործընթացին և չունեն որևէ մասնակցություն դրան. հայտարարություն 04/23/2024 11:56 ԵԿՄ-ի «ՈՒԱԶ»-ը կրկին փորձեց մխրճվել ակցիա իրականացնող քաղաքացիների մեջ․ լարված վիճակ՝ Նոյեմբերյանում 04/23/2024 11:54 Գիշերը հանդիպել եմ Կիրանցի գյուղապետին, շատ այլայլված էր․ Բագրատ Սրբազան 04/23/2024 11:46 Պեսկովը Արցախի տարածքից ռուս խաղաղապահների դուրսբերումն անվանել է տարածաշրջանում առկա իրողություններին համապատասխան 04/23/2024 11:45 Սուրեն Պապիկյանն ընդունել է Ֆրանսիայի Սենատի Ֆրանսիա-Հայաստան բարեկամական խմբի ղեկավար Ժիլբեր-Լյուկ Դըվինազին 04/23/2024 11:39 Հայաստանի և Ադրբեջանի սահմանին երկրների փորձագիտական խմբերը սկսել են կոորդինատների ճշտման գործընթացը՝ հիմնվելով տեղում գեոդեզիական չափումների վրա. կառավարություն 04/23/2024 11:34 Բաղանիս-Ոսկեպար հատվածում նախատեսվում է սահմանազատման աշխատանքների իրականացում․ ԱԱԾ 04/23/2024 11:27 Ռուս խաղաղապահները ուղեւորվել են Գորիսի եւ Սիսիանի ժամանակավոր տեղակայման վայրեր դրանց փակման աշխատանքները կազմակերպելու համար. ԱԽ քարտուղար 04/23/2024 11:14 Ամստերդամում Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը հավերժացնող խաչքարի մոտ տեղի է ունեցել ոգեկոչման արարողություն 04/23/2024 11:03 Վախենում եմ, որ իմ փոխարեն մի «տրյապկա» կբերեն. Տավուշի վարչական ղեկավարները հրաժարական չեն տա 04/23/2024 10:59 Ոստիկանությունը հաստատում է ՝ ճանապարհը փակել են, նախատեսում են սահմանազատում իրականացնել 04/23/2024 10:51 Արգիշտի Քյարամյանի նոր նշանակումը 04/23/2024 10:46 Օշական գյուղում ավտոմեքենան բախվել է տներից մեկի դարպասին. կա վիրավոր 04/23/2024 10:44 ԱԱԾ, ԶՈՒ ներկայացուցիչների մի մասը գիտակցված է ադրբեջանցիների կյանքի բարենպաստ պայմաններ ապահովում. Աբրահամյան 04/23/2024 10:41 Հրդեհ Հրազդանի կիրճում. այրվել է 2 վագոն-տնակ 04/23/2024 10:37 Այս արշավը եկեղեցու դեմ չէ, այլ՝ մեր բոլորի 04/23/2024 10:32 Պահեստազորի գնդապետ Միհրան Մախսուդյանը Տավուշում բողոքի ակցիաներին մասնակցելուց հետո հրավիրվել է հարցաքննության. ուղիղ 04/23/2024 10:25 Անահիտ Մանասյանն առանձին հանդիպումներ է ունեցել լրագրողներ Հռիփսիմե Ջեբեջյանի և Գայանե Զարգարյանի հետ 04/23/2024 10:21 Թմրանյութին նմանվող հեղուկ՝ «Արմավիր» ՔԿՀ-ի կալանավորված անձի համար նախատեսված հանձնուքում հայտնաբերվել է 04/23/2024 10:13 Իշխանությունը պատրաստվում է հանձնել պաշտպանական դիրքերից մեկը. ակցիայի մասնակից 04/23/2024 08:20 Տավուշը պայքարում է, համայնքապետն ԱՄՆ-ում է․ «Հրապարակ» 04/23/2024 08:17 Ծիծեռնակաբերդ այցը պաշտոնական այցերի պրոտոկոլային մաս չէ․ ԱԳՆ-ն՝ Ղազախստանի նախագահի այցի մասին․ «Ժողովուրդ» 04/23/2024 08:14 Համերգն առանց տեղական «իշխանիկների»․ «Հրապարակ» 04/23/2024 08:11 Սահմանազատման երեք տարբերակ է քննարկվել․ «Հրապարակ» 04/23/2024 08:07 Իշխանությունը փորձում է պառակտել շարժումը ․ Յուրիկների պակաս չի զգացվում․«Հրապարակ» 04/23/2024 07:52 Ժողովրդավարությունը թիվ մեկ «բրենդ» հռչակած կառավարության ղեկավարը չի մեկնաբանել Սամվել Վարդանյանի հանդեպ կատարվածը․ «Ժողովուրդ» 04/23/2024 07:48 Գնել Սանոսյանը «գովերգում» է, իսկ իր տեղակալը համարում է միջազգային մեքենայությունների հեղինակ․ «Ժողովուրդ»

04/22/2024 19:41 Հայաստանը պատրաստ է զորքերը միակողմանի հետ քաշել`անկախ Բաքվի գործողություններից. Փաշինյանի աշխատակազմի մեկնաբանությունը 04/23/2024 10:51 Արգիշտի Քյարամյանի նոր նշանակումը 04/21/2024 22:16 Հատուկ նշանակության ջոկատներ են ուղեւորվել Կիրանց. Դանիելյան (տեսանյութ) 04/21/2024 21:37 Ահասարսուռ դեպք. Երեւանում քաղաքացին ընկել է մետրոյի գնացքի տակ 04/22/2024 12:29 Հատուկջոկատայինները՝ Ոսկեպարում 04/22/2024 13:12 Ոչ տվող եմ, ոչ՝ վերցնող, միայն հստակ գիտեմ, որ եկեղեցին չի տրվելու․ փոխոստիկանապետ 04/22/2024 13:50 Կրեմլը արձագանքել է Տավուշի մարզից ռուս սահմանապահների դուրսբերման վերաբերյալ Փաշինյանի հայտարարությանը 04/23/2024 00:14 Տաքսու վարորդը ուղեւորության ժամանակ անարգել է մոսկվացի կնոջը 04/21/2024 20:39 Գառնիկ Դանիելյանը որևէ ծանր մարմնական վնասվածք չունի. Քրիստինե Վարդանյան 04/22/2024 13:34 Հոգևորականին և հավաքված տավուշցիներին թույլ չտվեցին մոտենալ Ոսկեպարի եկեղեցուն․ լարված իրավիճակ 04/22/2024 13:15 Հրդեհ «Մալաթիա» տոնավաճառում 04/22/2024 20:22 Անակնկալ բացահայտումներ.Վազգեն Ա կաթողիկոսն այցելել է Թուրքիա, որտեղ նրան դիմավորել են պետական մակարդակով (տեսանյութ) 04/22/2024 20:39 Ինչ իմանամ ինչի են ականազերծում, երևի ժողովուրդ շատ է հավաքվել՝ ականազերծում են, որ չգնան թփուտների մեջ թեթևանալու ու պայթեն... Կոռնիձորի Արո 04/22/2024 00:10 Մի քանի սադրանք փորձելուց հետո, նրա հրահանգով Երկրապահի Վիլիսը սկսեց քշել ժողովրդի վրա. Հրանտ Տեր-Աբրահամյան 04/22/2024 17:10 Իրավիճակը Տավուշում այս պահին. ուղիղ 04/22/2024 18:06 Նիկոլ Փաշինյանի հանրային դատը՝ ուղիղ 04/22/2024 16:07 Այո, կպայքարեմ տավուշցիների հետ․ Օնիկ Գասպարյան 04/21/2024 21:57 Երեխաներն ու ծերերը, կանայք ու տղամարդիկ որոշել են գիշերել Կիրանցի ճանապարհին 04/22/2024 21:58 Ալիև․ Բաքուն և Մոսկվան ևս մեկ վիթխարի նախագիծ կսկսեն «Հյուսիս-Հարավ» միջանցքի շրջանակներում 04/22/2024 11:02 Դեպի Երևան և հակառակ ուղղությամբ չվերթները հետաձգվել են

«Ազատությունից զրկելու մեխանիզմների առումով մենք պետք է ունենանք չափազանց մեծ հստակություն և որոշակիություն». Արման Թաթոյան (Տեսանյութ) 07/29/2014 12:14 | ՀՐԱՏԱՊ ԹԵՄԱ

Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարան Հայաստանից ստացված դիմումների ու նաև դրանց հիման վրա մեր երկրի դեմ կայացված վճիռների մի ստվար մասը վերաբերում է ՀՀ քաղաքացիներին ազատությունից զրկելու դեպքերին:

ՄԻԵԴ- ի պահանջով ՀՀ օրենսդրության մեջ պետք է սահմանվեն անձին ազատությունից զրկելու` բերման ենթարկելու, ձերբակալելու, հստակ կարգավորումներ, այդ թվում նաև` ժամանակային սահմանափակումներ:

Նոր Քրեական դատավարության օրենսգրքում փորձ է արվել ներառել Եվրոպական դատարանի և եվրոպական այլ կառույցների այդ պահանջները: Արդյունքում՝ օրենսգրքի նախագծում առկա են նոր հասկացություններ ու կարգավորումներ, որոնք նախկինում չեն եղել ՀՀ քրեական ու քրեադատավարական օրանսդրություններում:

Ուստի՝ ՄԻԵԴ-ի վճիռներին ու դրանց կատարմանը նվիրված շարքի հերթական հրապարակումը «Փաստինֆո»-ն որոշեց նվիրել հենց այդ նոր հասկացությունների բացահայտմանը: Որքանո՞վ այս նոր կարգավորումները թույլ կտան կանխարգելել անձին ազատությունից զրկելու պարագայում նրա իրավունքների հնարավոր խախտումները:

Այս հարցերի շուրջ «Փաստինֆո»-ն զրուցել է ՀՀ Արդարադատության փոխնախարար, Եվրոպական դատարանում ՀՀ կառավարության լիազոր ներկայացուցչի տեղակալ Արման Թաթոյանի հետ:

- Այսօր դատական, հատկապես` հասարակական հնչեղություն ստացած գործերով նիստերում խնդիր է դարձել նիստին ներկաների պահվածքը, վերաբերմունքը դատարանի և դատավարության մասնակիցների նկատմամբ: Այս առումով ի՞նչ նոր լուծումներ է առաջարկում նոր Քրեական դատավարության օրենսգիրքը:

- Այո', լինում են դեպքեր, երբ վարույթի մասնակիցների կողմից դրսևորվում են իրավունքի չարաշահումների կամ պարտականությունները չկատարելու դեպքեր, և վարույթ իրականացնող մարմինը պետք է դրան ողջամտորեն արձագանքելու հնարավորություն ունենա, որը պետք է նաև համաչափ լինի վարույթի մասնակցի համապատասխան վարքագծին, հետևանքներին: Գործող ՔԴՕ-ն ունի որոշակի կարգավորումներ, որոնք հնարավորություն են տալիս կանխարգելել, արգելել ոչ իրավաչափ վարքագիծը, բայց դրանք համակարգային լուծումներ չեն պարունակում:

Օրինակ` մինչդատական փուլերի առումով մենք չունենք որևէ կարգավորում, և այս առումով խնդրահարույց է դառնում այդ համապատասխան անձանց վարքագծի ապահովումը: Իհարկե', պետք է լինեն նաև համակարգային կարգավորումներ, որոնք ուղղված կլինեն հենց պատական մարմիններին,այսինքն` վարույթն իրականացնող մարմինները նույնպես պետք է դրսևորեն համապատասխան վարքագիծ:

Քանի որ գործող ՔԴՕ-ում առկա լուծումները, մասնավորապես` խոսքը վերաբերում է հենց դատական սանկցիաներին, հատվածական են, ըստ էության, և ամբողջությամբ չեն ներառում քրեական դատավարության բոլոր փուլերը և այդ առումով նաև չեն հավակնում լուծելու քրեական դատավարության առջև ծառացած համակարգային խնդիրները, Քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի նախագծում խնդիր դրվեց հիմնարար լուծում տալու այս հարցին, և առաջնահերթ նախագծում սահմանվեց մի սկզբունք, որը կոչվում է «ոչ իրավաչափ վարքագծի արգելքը», այսինքն` նախատեսվում է, որ արգելվում է իրավունքների չարաշահում, որը կարող է հանգեցնել անձի իրավունքների կամ արդարադատության շահերի վնասման:

Ընդ որում, նախատեսվում է հիմնարար պարտականություն վարույթի մասնավոր մասնակիցների կամ վարույթին օժանդակող անձանց համար իրենց իրավունքներից օգտվելու կամ պարտականությունները կատարելու բարեխղճորեն: Իսկ թե ովքեր են վարույթի մասնավոր մասնակիցները կամ օժանդակող անձինք, հստակ սահմանվում է նախագծով. վարույթի մասնավոր մասնակիցներ են մեղադրյալը, նրա օրինական ներկայացուցիչը, նրա պաշտպանը, տուժողը, գույքային պատասխանողը, նրանց օրինական ներկայացուցիչները և լիազոր ներկայացուցիչը:

Վարույթին օժանդակող անձինք են համարվում վկան, դատական նիստի քարտուղարը, թարգմանիչը, ընթերական, և այս առումով այս սուբյեկտները նույնպես պարտավոր են համապատասխան վարքագիծ դրսևորել:

- Եվ ինչպե՞ս կարող են նրանց իրավունքները սահմանափակվել հենց դատարանի կողմից:

- Իրավունքների սահմանափակում չասեմ, այլ` ոչ իրավաչափ վարքագծի արգելքը կամ կանխարգելումը, ըստ նախագծի, կարող է տեղի ունենալ ոչ միայն դատարանի կողմից, այլև՝ վարույթն իրականացնող մարմնի, այսինքն` տարածվում է քրեական դատավարության բոլոր փուլերում` ընդգրկելով նաև մինչդատական վարույթը, և այդ առումով նաև համապատասխան իրավունքներ է ձեռք բերում, ասենք` քննիչը կամ դատախազը այն փուլում, որ փուլում նրանք հանդես են գալիս որպես վարույթն իրականացնող մարմին:

Որպեսզի մի փոքր առարկայական և մանրամասն ներկայացնեմ խնդիրը, ասեմ, որ սկզբունքի մակարդակով նախատեսվում է հնարավորություն, իրավունքների չարաշահում թույլ տված, կամ պարտականությունները չարամտորեն չկատարած անձանց նկատմամբ այդ անձանց վարքագծին համաչափ դատավարական սանկցիա կիրառել, որը չանելը կհանգեցնի վարույթի բնականոն ընթացքը խոչընդոտելուն:

Ընդ որում, դատավարական հարկադրանքի միջոցների բաժնում առանձին գլուխ ունենք նախատեսած, որը հենց կոչվում է «դատավարական սանկցիաներ»: Գործող օրենսգրքում դրանք կոչվում են «դատական սանկցիաներ»: Կարծես թե հենց անվանումը կանխորոշում է դրա կիրառության շրջանակները:

Ինքնին դատավարական սանկցիաներ կիրառելու հիմքն այն է, երբ վարույթի մասնավոր մասնակիցը կամ այլ անձ, իրավունքները չարաշահելու կամ պարտականությունների կատարումից չարամտորեն խուսափելու միջոցով, խոչընդոտ է ստեղծում վարույթի բնականոն ընթացքի համար, ինչպես նաև` անհարգալից վերաբերմունք` դատարանի նկատմամբ:

Դատավարական սանկցիաները դասակարգում են սպառիչ տեսակներ. Նախազգուշացում, դատական տուգանք, դատական նիստերի դահլիճից հեռացնել, ունենք նոր դատավարական սանկցիաներ, որոնք կոչվում են իրավունքի իրականացման սահմանափակում, կարճաժամկետ ձերբակալում, դատարան ներկայացնելու կարգադրագիր, և այս յուրաքանչյուր դատավարական սանկցիայի տեսակի համար արդեն նախագիծը նախատեսել է իրավաչափության հստակ պայմաններ, կիրառության հիմքերը, ինչպես նաև՝ այն սահմանափակումները, որը յուրաքանչյուր սանկցիա իր հետ առաջ է բերում: Ընդ որում, դատավարական սանկցիայի կիրառության նպատակը պարտադիր պետք է լինի հենց վարույթի բնականոն ընթացքը ապահովելը:

Օրենքը մի քանի դեպքերում երաշխիքային մակարդակով հստակ սահմանում է, որ կիրառվող դատավարական սանկցիան պետք է համաչափ լինի այն վարքագծի բնույթին և հետևանքներին, որը կանխարգելելու համար այն կիրառվում է: Բացի այդ, դատավարական սանկցիայի կիրառումը չի կարող նաև ազատել պատասխանատվության այլ տեսակների ենթարկելուց, ասենք` կարգապահական պատասխանատվություն և այլն:

- Քանի որ նոր սանկցիաների մասին նշեցիք, որոնք նորություն են ու երբևէ չեն կիրառվել հայաստանյան իրավունքում, խնդրում եմ մի փոքր մանրամասնեք, ո՞ր դեպքերի համար և ինչպիսի՞ նոր սանկցիաներ ունենք նախագծում:

- Առաջինն ուզում եմ առանձնացնել իրավունքի իրականացման սահմանափակումը: Իրավունքի իրականցման սահմանափակումը վարույթի մասնակցի կամ վկայի` օրենքով նախատեսված իրավունքները պարբերաբար չարաշահելու դեպքում, համապատասխան որոշմամբ, դրանց իրականացման ժամանակային կամ քանակական սահմանափակման սահմանումն է: Այս ասնկցիան կարող է կիրառվել՝ միաժամանակ հավաստելով օրենքով նախատեսված պայմանների իրականացումը:

Մասնավորապես` մենք պետք է ունենանք ՔԴՕ-ով նախատեսված իրավունքների շրջանակ: Ընդ որում, պետք է ունենանք պարբերաբար չարաշահում այդ իրավունքների, և այդ սանկցիան կարող է կիրառվել բացառապես որոշմամբ: Ունենք նաև հստակ իրավունքների շրջանակ` որ դեպքերում կարող է այս սանկցիան կիիրառվել. պաշտպանից հրաժարվելը, միջնորդությունը հարուցելը, բացարկ հայտնելը, ապացույցներ վարույթին կցելու և հետազոտելու համար միջնորդություններ ներկայացնելը, վարույթի նյութերին ծանոթանալը և դրանցից տեղեկություններ դուրս գրելը, բացման խոսքով, եզրափակիչ խոսքով, նաև` եզրափակիչ հայտարարությամբ հանդես գալը:

Ես ուզում եմ հատուկ նշել, որ սա չպետք է շփոթել վարույթից հեռացնելու հետ կամ բուն իրավունքը բացառելու հետ, որովհետև կան նման պատկերացումներ, թե այս սանկցիան սրան է վերաբերում: Հենց ինքը հոդվածը սահմանում է, որ այս սանկցիայի կիրառումը չի կարող հանգեցնել բուն իրավունքը բացառելուն: Օրինակ` եթե մենք սանկցիա կիրառում ենք նրա համար, որ անընդհատ չարաշահվում է բացարկ հայտնելու կամ միջնորդություն հարուցելու իրավունքը, բնականաբար, սա չի նշանակում, թե այս սանկցիան կիրառելով՝ մենք անձին ընդհանրապես զրկում ենք քրեական վարույթի ընթացքում միջնորդություն հարուցելու իրավունքից: Պարզապես խոսքը վերաբերում է կոնկրետ իրավիճակում, կոնկրետ հիմքերով այդ իրավունքի չարաշահումը կանխելու համար, որը նաև վտանգում վարույթի բնականոն ընթացքը, համապատասխան սանկցիա կիրառելուն:

Ես ուզում եմ հատուկ համեմատություն անցկացնել վարույթից հեռացնելու դատավարական սանկցիայի հետ: Այստեղ ևս կա շփոթություն, և հաճախ մեկնաբանություններ եմ տեսնում այն մասին, որ, օրինակ, եթե պաշտպանին հեռացնելու հետ կապված սանկցիա եք կիրառում, ապա ընդհանրապես պաշտպանին հեռացնում ենք վարույթից: Ամենևին էլ այդպես չէ: Վարույթից հեռացնելը կիրառվում է շատ սահմանափակ շրջանակի սուբյեկտների նկատմամբ. Առջինը` պետք է ունենանք փաստաբան, մեկ օրինական ներկայացուցիչ, կամ հանրային մեղադրող, այս երեք սուբյեկտների կողմից է, որ իրավունքների չարաշահման կամ պարտականությունների կատարումից չարամտորեն խուսափելու դեպքում կարող է կիրառվել:

Օրինակ, եթե այս սուբյեկտներից որևէ մեկը երկու անգամ առանց հարգելի պատճառի չի ներկայանում դատական նիստին կամ իր համար պարտադիր վարույթային գործողության կատարմանը, եթե 3 անգամ դատավարական սանկցիայի ենթարկվելուց հետո շարունակում է պարտականություններից չարամտորեն խուսափել, մենք իրավունք ունենք կիրառել այս սանկցիան: Ընդ որում, մինչդատական վարույթի ընթացքում եթե կիիրառում ենք համապատասխան սանկցիա, ապա դա կարող է կատարվել, իհարկե, քննիչի որոշմամբ, բայց` բացառապես դատախազի համաձայնությամբ:

Ընդ որում, կան նաև բողոքարկման հնարավորություններ. կարող է բողոքարկվել վերադաս դատախազին, եթե նրա կողմից էլ է մերժվում՝ արդեն դատական կարգով, իսկ հետո նաև՝ հատուկ վերանայման կարգով:

- Նոր օրենսգիրքը նաև «կարճաժամկետ ձերբակալում» տերմինն է նախատեսում, ի՞նչ առնչություն և ի՞նչ տարբերություն ունի այս գործողությունը ներկայիս «բերման ենթարկելու» հետ:

- Խոսքը վերաբերում է այն իրավիճակներին, երբ վարույթի մասնավոր մասնակիցը` բացառությամբ պաշտպանի կամ լիազոր ներկայացուցչի, ինչպես նաև` վկան, փորձագետը կամ թարգմանիչը պարբերաբար չարամտորեն խուսափում են իրենց վրա դրված պարտականությունների կատարումից, ապա նախագիծը նախատեսում է, որ այս դեպքերում այդ պարտականությունների իրականացումն ապահովելու նպատակով կարող է կիրառվել կարճաժամկետ ձերբակալում:

Քննիչը կայացնում է անձին ձերբակալելու մասին որոշում, այդ որոշումը հանձնարարվում է հետաքննության մարմնի կատարմանը, ընդ որում` պարտադիր պետք է որոշման մեջ նշի ձերբակալման հիմքը և պատճառները, դրանից հետո, երբ հետաքննության մարմինը կատարում է որոշումը, նա պետք է անձին քննիչի մոտ բերելուց առաջ պարտադիր ազատությունից զրկելու պահին ծանոթացնի որոշմանը` հանձնի որոշման պատճենը, իսկ քննիչի մոտ բերելուց հետո նույնպես անպայման կազմվում է համապատասխան արձանագրությունը, և անձին ազատ արձակելուց հետո էլ է կազմվում արձանագրություն և հանձնվում է նաև այդ անձին:

Ընդ որում, կարճաժամկետ ձերբակալումը կարող է տևել ոչ ավել, քան այն պարտականության կատարումը, որի ապահովման համար կիրառվել է այս սանկցիան, բայց բոլոր դեպքերում` ոչ ավել, քան 12 ժամ:

Հիմա օրինակներով ասեմ, թե որ դեպքերում կարող է այս սանկցիան կիրառվել:

Ասենք, մենք կանչում ենք վկային հարցաքննության, բայց նա` առանց հարգելի պատճառի, չի ներկայանում. խուսափում է պարտականության կատարումից: Այս դեպքում, ի տարբերություն գործող օրենսգրքի, որի պարագայում մենք կկիրառենք «բերման ենթարկել» դատավարական հարկադրանքի միջոցը, մենք պարզապես կիրառում ենք «կարճաժամկետ ձերբակալում»:

Ամբողջ գաղափարն այն է, որ մենք անձին զրկում ենք ազատությունից, և ունենում ենք կոնկրետ կարգավորումներ՝ ժամային առումով: Օրինակ՝ այսօր մենք գործող ՔԴՕ-ում չունենք նման կարգավորում, թե որքան կարող է պահվել բերման ենթարկված անձը: Մենք ունենք, ասենք, առավելագույնը որքան կարող է տևել հարցաքննությունը, բայց եթե անձը բերվի քննիչի մոտ հարցաքննությունից հետո, որքան կարող է պահվել, ինչ քննչական գործողություն կարող է կատարվել, մենք այլևս չունենք նման կարգավորումներ:

Եվ պրակտիկայում կարող է լինել այնպես, որ, ասենք անձին բերեցինք որոշակի քննչական գործողությունների կատարման համար, կարող ենք նրան որոշակի ժամանակահատված պահել, և դա չի էլ համարվի ազատությունից զրկել: Իսկ եվրոպական չափանիշներիկ համաձայն` եթե անձն ստիպված է լինում ենթարկվել ոստիկանության կամքին կամ վարույթ իրականացնող մարմնի կամքին` ազատ տեղաշարժ իրականացնելու առումով, այստեղ գործ ունենք ազատությունից զրկելու հետ:

«Կարճաժամկետ ձերբակալման» ինստիտուտը նաև փորձաքննություն է անցել միջազգային կազմակերպությունների կողմից, ունեցել ենք միջազգային փորձագետների գնահատականը, վերջերս ԳԴՀ-ում էինք և մի քանի հարցեր, այդ թվում և այս հարցը բարձր միջազգային գնահատականի արժանացավ, նաև ԵԽ համապատասխան կազմակերպությունների կողմից դրական գնահատականի է արժանացել այս դատավարական սանկցիան:

Նաև ասեմ, որ «կարճաժամկետ ձերբակալում» սանկցիան վերաբերում է բացառապես քննիչին, բայց մենք համանման բովանդակությամբ սանկցիա էլ ունենք դատական փուլերի համար, որը կոչվելու է «դատարան ներկայացնելու կարգադրագիր»: Նմանատիպ, նույն հիմքերով դատարանն արձակելու է կարգադագիր, հանձնարարելու է համապատասխան մարմնին, որպեսզի իրականացնի դա: Պարզապես դատարանի դեպքում մենք անունը չէինք կարող դնել «ձերբակալում»:

- Իսկ տարածվելո՞ւ է միայն ամբաստանյալի վրա, թե՞ նաև վկաներին կարող են բերման ենթարկել:

- Իհարկե, տարածվելու է նաև վկայի նկատմամբ, տուժողի նկատմամբ, փորձագետի, թարգմանչի, պարզապես որպեսզի շփոթ չառաջանա, թե սա անմիջական ծագած կասկածի հիմքով ձերբակալումն է, մենք նաև համապատասխան կարգավորումներ ունենք, որպեսզի ցույց տանք որ սա բոլորովին այլ բան է: Մենք նաև մեր ԱԺ գործընկերների շատ արդարացի դիտամրկման հիման վրա նախատեսել ենք, որ այս անձինք չեն կարող պահվել ձերբակալվածների պահման վայերում, այսինքն` նաև սրանով է երևում, որ այս անձինք ոչ մի առնչություն չունեն այդ սուբյեկտների հետ: Պարզապես նրանց նկատմամբ կիրառված ներգործության միջոցը կոչվելու է «Կարճաժամկետ ձերբակալում»:

- Պարոն Թաթոյան, գաղտնիք չէ, որ մենք մեծ թվով գործեր ունենք՝ հատկապես ազատությունից զրկելու վերաբերյալ, որոնք հասել են Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան, ունենք նաև ՀՀ-ի դեմ արդեն իսկ կայացված վճիռներ: Որքանո՞վ են այս կարգավորումները բխում հենց ԵԴ-ի պահանջներից, վճիռների բովանդակությունից:

- Այս կարգավորումներն ուղղակիորեն հիմնվում են այդ իրավական չափանիշների վրա և նպատակ ունեն կանխարգելելու հետագայում նման խնդիրների առաջ գալը, նաև՝ մեր քաղաքացիների իրավունքների հնարավոր խախտումները` եվրոպական չափանիշների տեսանկյունից:

Այո', դուք ճիշտ եք, մենք ունենք նման գործեր, և գործերը առնչվում են այն դեպքերին, երբ անձը բերման է ենթարկվում, չունենք պահման հստակ ժամկետներ, այդ անձի իրավունքների շրջանակ, չունենք նաև բողոքարկման երաշխիքներ: Գործող օրենսգիրքը չի նախատեսում այս բոլոր կարգավորումները:

Ոստիկանության բաժիններում, կան, այո', գրանցամատյաններ, որտեղ ֆիքսվում է բերման և ազատ արձակման ժամը, կամ, որոշ դեպքերում, կարող են չարաշահումներ լինել, նոր նախագիծը հստակ այս նախապայմանները սահմանում է, և ազատությունից զրկելու մեխանիզմների առումով մենք պետք է ունենանք չափազանց մեծ հստակություն և որոշակիություն: Եվ ազատությունից զրկված անձին մենք պետք է տանք այս երաշխիքները, և երաշխիքների բացակայությունն է, որ մենք խնդիր ենք ունեցել Եվրոպական թե' դատարանում, թե' նաև այլ կազմակերպություններում:

Ավելին ասեմ` մենք ԵԴ վճիռների կատարման շրջանակներում արդեն ԵԽ նախարարների կոմիտեին նույնպես առիթ ունեցել ենք տեղեկացնելու այս մասին, որ մենք նման իրավական կարգավորումներ ունենք, այսինքն` մենք ժամերով հստակ սահմանափակել ենք, իրավունքների հստակ շրջանակ ենք նախատեսել, մենք այս սանկցիայի կիրառության առավել հստակ կամ ներգործության միջոցի կիրառության առավել հստակ հիմքեր ենք նախատեսել: Նաև նախատեսել ենք անձի իրավունքների իրականացման երաշխիքներ, առավել հստակեցրել ենք դատախազական հսկողությունն ու դատական վերահսկողությունն այս սանկցիայի կիրառման նկատմամբ և, բնականաբար, ունենք դրական արձագանք այս իմաստով:

Հարցազրույցը՝ Նելլի Դանիելյանի